Ruslands Byzantijnse despoot


Rusland liet deze week een bom ontploffen die de 'zwaarste niet-nucleaire bom ter wereld' werd genoemd. En president Vladimir Poetin benoemde een nieuwe premier, de voor het grote publiek onbekende Viktor Zoebkov die vandaan, zaterdag, zijn 66ste verjaardag viert.


De twee gebeurtenissen zeggen veel over het Rusland anno 2007. Dat Poetin een onbekende tot premier kan benoemen en dat het parlement die keuze met een overweldigende meerderheid (381 tegen 47 stemmen) goedkeurt, toont dat de macht in Rusland nog op een Byzantijns-ondoorzichtige wijze wordt uitgeoefend, zonder democratisch tegengewicht. Dat is een traditie die de tsaren en het communistische regime nalieten.

De test met de thermobarische bom is symbolisch voor de enorme stijging van de defensiebegroting, een stijging die Zoebkov wil voortzetten, zei hij gisteren.

Ook dat doet aan de Sovjet-Unie denken. De enige poot waarop de Sovjets met de Verenigde Staten konden wedijveren, was het enorme kernarsenaal. Op alle andere vlakken - wetenschappelijke en artistieke creativiteit, economische dynamiek, aantrekkingskracht van haar maatschappijmodel, enzovoort - kwam ze nergens in de buurt van Amerika.

Het Rusland van Poetin is de Sovjet-Unie niet. Maar het blijft een Byzantijns oosterse staat, waarin de heerser de rest van het land naar zijn hand zet. Hinderlijke miljardairs gaan de gevangenis in, kritische journalisten worden vermoord. Anna Politkovskaja, die in oktober vorig jaar bij haar woning in Moskou werd doodgeschoten, was de veertiende journalist die in Poetins Rusland vermoord werd, en geen van die moorden is opgelost.

Met zijn zware uitgaven voor defensie lijkt ook Poetin ervan uit te gaan dat dit de enige weg is om van Rusland opnieuw een supermogendheid te maken, dat wil zeggen een mogendheid die de Verenigde Staten kan kleineren. Dat is momenteel de grote agenda van Poetins buitenlands beleid: de Verenigde Staten dwars zitten, ongeacht de inhoud of wenselijkheid van hun doelstellingen.

De Russische president heeft het geld daarvoor, dankzij de hoge energieprijzen. Een deel van dat geld sijpelt door naar de bevolking, in de vorm van pensioenen, van de schepping van banen, van grote bouwprojecten.

Maar die economische verbeteringen hier en daar wegen absoluut niet op tegen de kwalen van de maatschappij: endemische corruptie, rechteloosheid, een cultuur van politiek gangsterisme.

De grote mislukking van Poetin is dan ook hij zijn bevolking niet kan overtuigen en motiveren. De Russen sterven nu jonger dan hun grootouders, in vredestijd, deden onder Stalin. Ze hebben minder kinderen en een angstwekkend aantal sterft aan kwalen die aan overmatig gebruik van alcohol te wijten zijn.

De demografische neergang en het massale absenteïsme wegens dronkenschap maken het nu al moeilijk bekwame werkkrachten te vinden. Tegen 2020 dreigt Rusland volgens demografen 20 miljoen arbeidskrachten te kort te komen. Immigratie zou een deel van de oplossing kunnen zijn, maar het huidige Rusland is bepaald niet het beminnelijkste land voor inwijkelingen, zeker niet als ze donkerhuidig zijn.

In zijn eerste toespraak als premier is de technocraat Zoebkov niet op die problemen ingegaan. Hoe zou hij ook, zoiets zou kunnen overkomen als kritiek op zijn beschermheer.

Zoebkov en Poetin zegden vrijdag wel iets anders dat de oren deed spitsen, namelijk dat de nieuwe premier volgend jaar kandidaat kan zijn in de presidentsverkiezingen. Poetin kan niet opkomen voor een derde opeenvolgende ambtstermijn. Maar niets belet hem om weer kandidaat te zijn na een 'interregnum'. En wie beter om zijn stoel warm te houden dan zijn gewezen medewerker uit hun beider communistische periode in Leningrad? De krant Kommersant suggereerde al dat Zoebkov, als hij verkozen werd, ziek zou kunnen worden of vervroegd aftreden, en aldus de weg vrijmaken voor een terugkeer van Poetin.

Het zijn nog speculaties, maar de onverwachte benoeming van Zoebkov toont in elk geval dat Poetin alle touwtje strak in handen heeft, en niet van plan is de macht zo maar te verlaten. Dat is helaas normaal, zeggen Rusland-kenners. 'In Rusland heb je alleen de keuze tussen een despoot en een verlicht despoot.'


DS, 15-09-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB