Meer ggo’s op ons bord

[bijlinda]

Meer ggo’s op uw bord: Europa versoepelt regels voor genetisch gemodificeerd voedsel


In de winkel wordt het straks moeilijker om in één oogopslag te zien welke groenten, conserven en gebakjes ggo’s zijn of bevatten. In de nacht van woensdag op donderdag hebben de EU-lidstaten en het Europese Parlement een compromis bereikt over soepelere regels rond genetisch gemodificeerd voedsel.


Vandaag gelden strenge Europese regels en toezicht voor genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s). Er is een speciale vergunningsprocedure met risico- en veiligheidsbeoordelingen. En als ze dan als voedingsproduct in de supermarkt liggen, dan moet op het etiket staan dat het ggo’s bevat. Maar voor een bepaalde groep ggo’s verandert dat nu.

In de nacht van woensdag op donderdag raakten de EU-lidstaten en het Europees Parlement het eens over een versoepeling voor de ggo’s die met de nieuwste gentechnieken – de precieze genschaar crispr-cas op kop – zijn gemaakt. Het compromis moet nog officieel worden goedgekeurd door het Parlement en de lidstaten, maar dat is na de nachtelijke onderhandelingen slechts een formaliteit.


Wat is het probleem met de oude, strenge regels?

De huidige regels dateren van 2001 en waren afgestemd op de technieken van toen. Met de eerste technieken om aan het genoom van planten te sleutelen, ontstonden gewassen die in de natuur niet spontaan zouden kunnen ontstaan of die alleen door kruising van twee soorten mogelijk waren. Zo kon bijvoorbeeld het gen van een bacterie ingebracht worden in maïs om de plant bestand te maken tegen bepaalde insectenlarven.

Maar met de relatief nieuwe genschaar crispr-cas kan het genoom van planten evenwel gewijzigd worden op manieren die ook via klassieke gewasveredeling mogelijk zijn, zoals kruising, maar dan veel sneller. Ook daarom werd de genschaar in 2020 met de Nobelprijs scheikunde bekroond.

Ggo’s die met zulke nieuwe genomische technieken (NGT’s) worden ontwikkeld, zijn volgens experts nauwelijks te onderscheiden van conventioneel veredelde gewassen. Daarom worden ze nu beschouwd als gelijkwaardig aan conventionele planten. De verplichte etikettering als ‘ggo’ op voedingsproducten valt weg en de procedure om een nieuwe variëteit op de markt te brengen, is minder omslachtig.

Greenpeace Europe is daarover niet te spreken. “De vergunningprocedure voor ggo’s wordt minder streng en tegelijkertijd mogen consumenten niet meer weten waar die ggo’s in zitten”, zegt Eva Corral van de ngo. “Onbegrijpelijk dat de onderhandelaars van het Europees Parlement hiermee hebben ingestemd.”


Zal het aanbod in de supermarkt veranderen door de nieuwe regels?

Elders in de wereld zijn de regels veel soepeler voor ggo’s die met crispr-cas zijn gemaakt. In de Verenigde Staten zijn bijvoorbeeld champignons op de markt die niet bruin worden na het snijden. En in Japan mogen sinds enkele jaren ‘supertomaten’ verkocht worden, die een stof bevatten die de bloeddruk zou verlagen en een kalmerende werking zou hebben.

De nieuwe Europese regelgeving voor ggo’s is in de eerste plaats bedoeld om de competitiviteit van de agrosector te verbeteren, lees: de Europese markt te openen voor meer ggo’s. Daar windt het persbericht dat donderdagochtend verstuurd werd door de Raad van de Europese Unie geen doekjes om. In datzelfde persbericht wordt ook luidop gedroomd van ggo’s die bestand zijn tegen droogte of juist overmatige regen.

De koepelverenigingen van wetenschappers in biotechnologie zegt dat ze klaarstaan om sneller planten te ontwikkelen die onder meer bestand zijn tegen droogte en die “van hogere kwaliteit zijn en voldoen aan de eisen van boeren, consumenten en producenten”.


Zijn er dan nog producten waar zeker geen ggo’s inzitten?

Consumenten die uit principe alle ggo’s in hun voeding willen vermijden, moeten voor bioproducten te kiezen. De biolandbouw mag ook in de toekomst geen ggo’s gebruiken of telen. De Europese Commissie zei in 2023, toen ze haar eerste voorstel deed voor de nieuwe regels, dat de perceptie van consumenten rond bioproducten “niet compatibel” is met het gebruik van eender welke gentechniek – dus ook niet met de nieuwste genomische technieken.

Voor alle duidelijkheid: gewassen waarbij vreemde genen (van een ander organisme) ingeplant werden, blijven onder de oude, strenge etiketteringsregels vallen. De nieuwe regels gelden alleen voor de ggo’s die met de nieuwe technieken werden ontwikkeld.


Zal het gebruik van pesticiden en herbiciden door de nieuwe regelgeving toenemen?

Het is een van de grote beloftes van ggo’s: met genetische modificatie kun je planten weerbaar maken tegen plagen en ziektes, waardoor landbouwers minder chemicaliën moeten spuiten. Uit overzichtsstudies blijkt dat dat niet uit de lucht gegrepen is. Vooral bij ggo-katoen is het effect groot.

Maar er zijn ook ggo’s die het gebruik van chemicaliën in de hand werken. Sommige ggo’s worden bewust resistent gemaakt tegen onkruidverdelgers. De velden met die resistente ggo’s kunnen dan ongeremd met onkruidverdelgers bespoten worden. Alleen de resistente ggo’s blijven in leven. Grote bedrijven als Bayer verkopen onder meer sojazaad dat tegen glyfosaat bestand is, niet toevallig een product dat ook in de portfolio van de chemiereus zit.

Maar, belangrijk, de EU-lidstaten en de Raad van de Euorpese Unie zijn overeengekomen dat álle ggo’s die resistent zijn aan onkruidverdelgers zoals glyfosaat onder de bestaande, strenge ggo-regelgeving blijven vallen. Ook planten die door de genetische wijziging zelf een bepaalde insecticide produceren om zich te kunnen beschermen tegen plagen, vallen in de categorie waarop het toezicht streng blijft.


Blog DS, 04-12-2025 (Maxie Eckert)