LEUVEN - “Het is niet de oorlog waar we bang van moeten zijn, wel de virussen waarop we nog geen antwoord hebben.” Zeg dat Bill Gates het gezegd heeft, en dat ze het er in Leuven mee eens zijn. Daar is zopas een ‘virusbunker’ geopend, het bestbeveiligde labo ter wereld. Prijs: 40 miljoen euro. Doel: de wereld redden.

p bezoek in het best*beveiligde viruslabo van het land? Je ziet meteen heelder scenario’s van fictiereeksen. Grey’s Anatomy in combinatie met Breaking Bad. Maal drie. Mannen in hightech pakken die een levensgevaarlijke epidemie trachten in te dijken, panic rooms die rood oplichten, een handvol mensen dat verdwaasd ronddoolt in een verlaten stad.

DE VIRUSBUNKER: bestbeveiligde labo ter wereld staat in Leuven
Monsters van het hiv-virus vóór ze onder de microscoop gaan. FOTO: PUT
Valt dát even tegen als je afslag 16 op de E314 in Leuven neemt. Mannen in werkkledij genoeg, maar die zijn bezig met de bouwwerf aan Gasthuisberg te bevoorraden met staal en beton. Het allernieuwste gebouw op die site heet het Rega Instituut. En niks doet vermoeden dat achter die gevel binnenkort de gevaarlijkste virussen ter *wereld zullen schuilen.

Blijf van je gezicht

In de kale hal van het nieuwe Rega-gebouw staat een flacon van een *geneesmiddel op een sokkel onder een stolp. Tenofovir heet het en het is het middel waarmee het instituut zich in de jaren 90 op de kaart zette. Z’n *heilige graal. De meestgebruikte aidsremmer ter wereld wordt vandaag verdeeld door een Amerikaans bedrijf, maar Leuven profiteert mee van de opbrengst. En dus kon die droom van een hypermodern viruslabo werkelijkheid worden. Veertig miljoen euro kostte het gebouw, waarvan een vijfde voor de constructie van het hoogst*beveiligde deel.

“Welkom!” Een rijzig gestalte verschijnt van om de hoek. Het is Johan Neyts, topviroloog en een drijvende kracht achter het Rega. Maar voor we de labo’s bezoeken, moet ik eerst een introductie volgen in een vergaderzaaltje.

DE VIRUSBUNKER: bestbeveiligde labo ter wereld staat in Leuven
Een laborante bestudeert een virus. Let op de stevig afgeplakte handschoenen. FOTO: PUT
“Kan je die rugzak straks achter*laten?” vraagt de prof aan de fotograaf. “Als je die ergens tegenaan stoot, kan er misschienhiv op belanden. Ik zou niet willen dat u er *vanavond mee thuiskomt.” Het klinkt komiek, maar we lachen niet.

Andere richtlijnen: geen eten en drinken mee naar binnen. Naar het toilet vóór we in de beschermde pakken kruipen. In geen geval je gezicht aanraken met je latexhandschoenen. Neus snuiten als dat nog moet. De *instructies en introductie duren een halfuurtje. Een schijntje als je weet dat iedereen die hier écht werkt, eerst een opleiding van 20 uur krijgt.

Altijd met twee

“In principe heeft de brandweer van Leuven de uitrustingen om hier binnen te mogen, maar we trainen ons personeel sowieso zelf. De brandweer zou er nooit zo snel bij kunnen zijn.”

Elisabeth Heylen is naast doctor ook biosafety officer. Viroloog-veiligheidsagent, zeg maar. We zijn inmiddels een sluis met code gepasseerd, en een scherm waarop per laboruimte cijfers tot na de komma staan. “De temperatuur, luchtdruk, noem maar op. Alles wordt dag en nacht gemonitord, en als er iets mis is, volgt er een alarm met lichtflitsen en geluid. Ook als ik hier niet ben, volg ik van thuis alles op. Ik ben al enkele keren ’s nachts wakker gebeld. Als er ergens een binnendeur van een labo is blijven openstaan, krijg je een luchtdrukval. Dat is niet het grootste gevaar. Mocht het alarm *afgaan omdat *iemand te lang in de douchecel blijft, zou ik me al meer *zorgen maken. Is er iemand flauw*gevallen? Dat kan je niet weten, want op die plek hangen geen camera’s. We raden dan ook iedereen aan om *altijd met twee te werken.”

Het complex met 10 labo’s ziet eruit als een wit doolhof van kunststof en glas. In de eerste onderzoeksruimte die we binnenstappen, werken inderdaad twee mensen. De vrouw draagt extra strak afgeplakte handschoenen omdat ze in de weer is met een virus dat sinds zijn ontdekking al 35 miljoen doden maakte. Een virus dat nog altijd slachtoffers maakt en de mens zelf nog altijd niet kan doden. Een *virus dat hier binnen handbereik onder de micro*scoop ligt, om te bestuderen hoe je bloedcellen kan beschermen tegen een infectie. De naam: hiv.

DE VIRUSBUNKER: bestbeveiligde labo ter wereld staat in Leuven
De nooddouche (boven) en het oogbad (linksonder) voor als er toch iets foutloopt. FOTO: PUT
“Het hiv-virus kunnen we al perfect onder controle houden met aidsremmers, maar zelfs dan blijft het virus zitten in de lymfeknopen van de *patiënt”, zegt professor Johan Neyts. Lees: verder onderzoek is geboden. “Tot begin jaren 80, toen hiv ontdekt werd, heerste het idee dat de meeste virale infecties toch niet te behandelen waren. De latere ontwikkeling van efficiënte aidsremmers heeft het *tegendeel bewezen. Maar in dat klimaat was het toen lastig werken voor virologen. Het zou onmogelijk *geweest zijn om fondsen te vinden voor een *viruslabo zoals dit.”

En geld is erg belangrijk op dit *niveau. Een middel tegen een virus ontdekken is één ding, een overeenkomst sluiten met een bedrijf dat het wil commercialiseren, is nog iets *anders. Geen enkel farmabedrijf wil immers een geneesmiddel ontwikkelen als de onderzoeksresultaten gepubliceerd zijn zonder dat de onderzoekers een patent op hun recept hebben genomen. Concurrerende firma’s *kijken namelijk mee. Een virus mag onder geen beding ontsnappen uit dit gebouw, maar gevoelige informatie dus evenmin.

Rubberen armen

En dan staan we plots in het hart van het doolhof. Voor het bestbeveiligde *labo van het hele gebouw. Op de glazen veiligheidsdeur kleeft een gele bio*hazard-sticker, tientallen klepjes *houden de binnenruimte helemaal luchtdicht. Het is een soort bunker waar de afgelopen weken zelfs ruimtevaartorganisatie ESA naar kwam kijken. Een labo waar geen onderzoeker binnen hoeft te gaan om de gevaarlijkste virussen ter wereld te bewerken; geen andere wetenschapper van een bioveiligheidslabo in de wereld had het al bedacht. De robots worden van buitenaf bediend, en zijn er in *tweevoud – als er één uitvalt, neemt de andere tweelingrobot direct over. In andere labo’s in pakweg München of Lyon moeten onderzoekers in een soort astronautenpak aan de slag, hier moet een onderzoeker hoogstens met rubberen armen tot in het labo.

De man die de superbunker ontwierp, is Pieter Leyssen. Doctor in de medische wetenschappen, viroloog en ook een beetje amateur-ingenieur. “Om de echte ingenieurs in het begin een idee te geven van wat we wilden bouwen, heb ik met de Lego-blokjes van mijn kinderen een ruw ontwerp gemaakt”, zegt hij lachend.

Efficiënter dan F-16

Straks mag geen enkele buitenstaander meer binnen in dit gedeelte – “zelfs geen bewakingsagent” – maar vandaag nog even wel. Omdat de *superbunker nog in de opstartfase zit. “Momenteel testen we de robots en introduceren we bewust fouten in het systeem”, aldus Leyssen. “Om te zien hoe we crashes kunnen oplossen.”

Niets wordt aan het toeval over*gelaten. Want in de toekomst, als de *wereld weer wordt opgeschrikt door een uitbraak van een levensgevaarlijk virus, wordt het hier misschien onderzocht. Het instituut is er alleszins op voorzien. Om de hoek staan diepvriezers waarin de virussen bij min 80 graden Celsius bewaard kunnen worden. Maar wat als het, worstcasescenario, alsnog fout gaat met de robots en hier een spatje van een erg gevaarlijk virus ontsnapt? Zoals ebola, bijvoorbeeld? Overlevingskans: amper 30 procent. Recentste uitbraak in West-Afrika: meteen 14.000 doden. “Dan gebruiken we een decontaminatiegas dat doordringt in alle hoeken en kanten, en de hele ruimte ontsmet”, zegt Leyssen. *“Sowieso wordt alle afval hier *chemisch geïnactiveerd. Daarna gaat het nog twee keer door een toestel dat onder stoom steriliseert, voor het de deur uitgaat en door een gespecialiseerde firma verbrand wordt.” Dan toch even tv-scenario, dus, zij het *eentje waarvan de ontknoping nooit spannend zou mogen zijn.

Het Rega zou zeker tientallen jaren de kar moeten trekken in de strijd *tegen epidemieën. “Als je de faciliteiten afschrijft over een periode van 30 jaar, is de kostprijs voor dit gebouw echt niet hoog”, zegt Neyts. “En al helemaal niet als je vergelijkt met de prijs van bijvoorbeeld een F-16, die makkelijk evenveel kost. Bill *Gates zei ooit dat als er de komende jaren iets is wat tien miljoen doden kan veroorzaken, het eerder een virus zal zijn dan een oorlog. En dat er dus geïnvesteerd moet worden in virusbestrijding. Gates is dan geen viroloog, hij heeft wel gelijk.”

Bron: Het Nieuwsblad
Datum: 7/10/2017
Link: http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20171006_03116575

Mening:
“Het is niet de oorlog waar we bang van moeten zijn, wel de virussen waarop we nog geen antwoord hebben.” Bill Gates maakt hier zijn statement duidelijk door te zeggen dat onze vijanden niet het grootste probleem zijn, maar de minuscule bacteriën en virussen. Ik denk dat niemand hem gaat tegenspreken. Als er een epidemie uitbreekt in Europa bijvoorbeeld en we vinden geen antistoffen om het virus te bestrijden, dan denk ik dat we een groter probleem hebben dan de Amerikanen met de Noord-Koreanen momenteel. Deze dure virusbunker dat zojuist geopend is in Leuven, vind ik een prachtig project. We zitten hier in België met hooggeschoolde personen en ik vind dat we ze moeten inzetten waar nodig. In de binnenste muren van de bunker zitten de gevaarlijkste bacteriën of virussen die er bestaan op aarde. Ik vermoed daarom dat deze bunker nog enorm veel geld gaat kosten in de toekomst om alles te beveiligen etc. Het zal het geld wel waard zijn, dat hoop ik althans .