Access to Medicine Index toont in welke mate miljardenbedrijven zich inzetten voor goede doelen

In een smal Haarlems straatje huist een klein kantoor dat met succes een miljardenindustrie tot een beter leven dwingt. Elke twee jaar maakt het team de Access to Medicine Index, een ranglijst die de twintig grootste farmaceutische bedrijven klasseert op basis van hun inzet in ontwikkelingslanden. Vandaag verschijnt de vijfde index.

Het is een meetlat die inmiddels wordt gesponsord door Nederlandse en Britse ministeries en de Gates Foundation, en die wereldwijd de aandacht trekt. Want er lijkt, heel langzaam, iets te veranderen. Big Pharma, meestal weggezet als een nietsontziende, op geld beluste bedrijfstak, blijkt wel degelijk gemotiveerd om de allerarmsten van de nodige medicijnen te voorzien. Om onderzoek te doen naar ziekten die commercieel helemaal niet interessant zijn en die voor een lage prijs of soms gratis beschikbaar te stellen.

What gets measured gets done, dat was tien jaar geleden de gedachte achter de index. Bedacht door een Haarlemse ondernemer die ooit zelf directeur was van een farmaceutisch bedrijf. Natuurlijk is de vooruitgang niet louter te danken aan de ranglijst, erkent Jayasree Iyer, directeur van de Access to Medicine Foundation, maar dat de farmabedrijven openstaan voor een persoonlijke briefing vanuit Haarlem, dat ze bij elkaar informeren naar projecten en dat ze beslist niet graag onderaan bungelen, zegt toch wel wat.

Goedkope varianten

Twintigduizend pagina's aan data hebben de medewerkers de afgelopen twee jaar doorgeploegd. Bedrijven scoren bijvoorbeeld als ze hun medicijnen registreren in de landen die er het hardste behoefte aan hebben en die daar betaalbaar maken voor de allerarmsten, als ze gratis medicijnen weggeven of toestemming geven om in ontwikkelingslanden van hun dure pillen een goedkope variant te maken.

Het Britse GlaxoSmithKline (GSK) voert voor de vijfde achtereenvolgende keer de ranglijst aan, gevolgd door Johnson & Johnson, Novartis en Merck. Elk jaar wordt de meetmethode strenger. Dit jaar is niet alleen gekeken hoeveel nieuwe medicijnen en vaccins farmaceuten ontwikkelen maar ook hoe belangrijk die zijn. De meetlat ligt langs de 51 meest belastende ziekten, van malaria en dengue tot de ziekte van Chagas en lepra. De twintig bedrijven hebben samen 850 producten op de markt voor die ziekten en nog eens 420 in ontwikkeling, 93 meer dan twee jaar geleden. De top vier van bedrijven loopt voorop met investeringen in onderzoek naar medicijnen die het hardste nodig zijn in arme landen terwijl een commerciële markt ontbreekt.



Vorige week maakte de wereldgezondheidsorganisatie WHO bekend dat de sterfte aan mazelen de jongste vijftien jaar met 79 procent is gedaald. Het gaat op veel fronten goed, erkent Iyer: polio is bijna uitgeroeid, vaccins voor malaria en dengue zijn in de laatste fase van klinisch onderzoek. Bedrijven passen steeds vaker bestaande medicijnen of vaccins aan zodat ze makkelijker te gebruiken zijn in ontwikkelingslanden: ze voegen medicijnen samen in één pil of ze bedenken een manier om medicatie die eigenlijk gekoeld moet worden ook goed te houden zonder koelkast in de buurt.

De afgelopen twee jaar hebben zeven bedrijven de toezegging gedaan dat zij afzien van patentrechten voor medicijnen in bepaalde regio's. Het Amerikaanse Gilead (achtste op de lijst) kwam vorig jaar stevig onder vuur te liggen omdat het bedrijf een medicijn op de markt bracht dat hepatitis C kon genezen, maar daarvoor wel 1.000 dollar of 921 euro per pil vroeg. Dat bedrijf blijkt zich echter ook in te zetten om het middel in arme landen op de markt te krijgen, door er toestemming te geven voor de productie van goedkope generieke varianten. In Georgië, waar de ziekte erg veel voorkomt, wordt het medicijn zelfs gratis verstrekt. Dat gebeurt vaker: dit jaar doneren veertien van de twintig bedrijven structureel medicijnen aan ontwikkelingslanden.
Wie ziekte overleeft, is potentiële klant

Maar de vooruitgang gaat nog erg traag, zegt Iyer. Jaarlijks sterven meer dan zes miljoen mensen aan ziekten als tbc, malaria en slaapziekte. Er zijn zogeheten verwaarloosde ziekten, zo blijkt uit het rapport van Access to Medicine, waarvoor geen enkel initiatief wordt ontwikkeld. Zo zitten er in de pijplijn van de grote farmabedrijven 35 producten tegen malaria en 21 tegen tbc maar wordt bijvoorbeeld nog niets ondernomen voor de bestrijding van buruli ulcer, een huidinfectie die vooral kinderen treft en tot misvormingen kan leiden.

Nog een kritiekpunt: bedrijven laten hun medicijnen slechts registreren in een kwart van de landen met de hoogste nood. En betaalbaar zijn ze lang niet overal: slechts bij een derde van de medicijnen wordt een prijsstrategie gebruikt die gericht is op betaalbaarheid.

Hoe bedrijven de juiste kant op te bewegen? Iyer zegt dat ze allemaal de verantwoordelijkheid voelen om ook met sociale onderwerpen bezig te zijn. Dat is goed voor hun imago, maar op den duur ook voor hun inkomsten, benadrukt ze. "Als ze basale medicijnen als antibiotica beschikbaar maken, blijven er veel meer mensen in leven en al die mensen vormen later de afzetmarkt voor weer andere medicijnen."

Wat zeggen bedrijven zelf

Nummer 1, GSK:
"De prijs van onze geneesmiddelen en vaccins mag geen barrière zijn om ze bij de patiënt te krijgen. Daarom hanteren we een flexibele prijsstelling waarbij we rekening houden met het bruto nationaal product van een land. Van de winst in deze landen wordt 20 procent geïnvesteerd in de infrastructuur van gezondheidszorg. Sinds kort vragen we in tientallen landen met de laagste inkomens geen patent meer aan. Andere producenten mogen daar onze merkgeneesmiddelen dan namaken."

Nummer 19, Roche:
"De index houdt geen rekening met kanker, ook in ontwikkelingslanden een zware ziektelast. Terwijl onze inspanningen vooral in die hoek zitten. Daarom hebben wij besloten om niet actief deel te nemen aan de index. Wij blijven hierover in gesprek met de Foundation in de hoop dat over twee jaar ook inspanningen op het gebied van de oncologie gaan meetellen."

Datum: 14.11.2016

Bron: http://www.demorgen.be/wetenschap/b...elpen-b8a9571f/

Mening: Normaal gezien heb ik een slecht beeld bij de grote farmaceutische bedrijven. “De Big Pharma” zijn de bedrijven die echt het verschil kunnen maken in de geneeskunde door te investeren in nieuw onderzoek en de armere bevolking, maar hiervoor zijn ze meestal te kapitalistisch gericht. Het is dan ook hartverwarmend als ik lees dat daar verandering in komt. Medicatie zou beschikbaar moeten zijn voor iedereen. Het zou een geweldig systeem zijn als de rijkere bevolking een euro meer voor zijn pilletjes betaald, zodat de mensen in de lageloonlanden een beetje minder moeten betalen. Maar zo werkt onze economie meestal niet.

Ik vind het ook jammer dat er weinig vooruitgang is in het onderzoek naar nieuwe ziekten. Het is natuurlijk makkelijker om verschillende soorten medicatie op te stellen voor een ziekte waar al onderzoek naar gedaan is, dan voor één waar men nog weinig over weet. Zo is er echter geen vooruitgang en blijven veel mensen onbeholpen.