Privacywaakhond dreigt ermee slimme camera’s uit te schakelen: “Dienen niet om geld aan te verdienen”


Te veel gemeenten grijpen te lichtzinnig naar ‘slimme’ ANPR-camera’s, waarschuwt de Vlaamse privacywaakhond. Lokale besturen die ze te makkelijk inzetten, dreigen de camera’s te moeten stilleggen.


In Grimbergen, net buiten Brussel, hingen er al een paar slimme camera’s om snelheidsduivels te beboeten. De gemeente wilde er bijplaatsen, in de strijd tegen sluipverkeer rond de A12, maar zal nu onderzoeken of er toch geen andere aanpak mogelijk is. De reden: een inwoner had bij de Vlaamse privacywaakhond een klacht ingediend.

Grimbergen is lang niet de enige gemeente die de voorbije jaren fors investeerde in ANPR-camera’s, voluit Automatic Number Plate Recognition. Zulke camera’s kunnen nummerplaten herkennen en helpen zo snelheidsduivels ook over langere trajecten te betrappen.

Maar met het aantal camera’s steeg ook het aantal klachten bij de Vlaamse Toezichtscommissie voor de verwerking van persoonsgegevens (VTC), die over onze privacy waakt. Onderzoek van dat orgaan heeft nu geleid tot een officiële waarschuwing, die is uitgestuurd naar alle lokale Vlaamse besturen. De waakhond is ook niet tandeloos: als zijn richtlijnen niet worden gerespecteerd, “dan kunnen wij verbieden de beelden te verwerken”, klinkt het.

In de brief schrijft de waakhond dat camera’s worden “getrivialiseerd”, met “risico’s voor de rechten en vrijheden van burgers”, bijvoorbeeld door over*matig monitoren.

“Er is in ons land een netwerk van camera’s ontstaan dat constant informatie capteert”, zegt Hans Graux, voorzitter van de VTC. “Dat kan heel wat gevoelige persoonlijke informatie blootleggen: welke godsdienstige of andere sympathieën iemand heeft, of iemand een wijk bezoekt waar prostitutie of drugshandel plaatsvindt, enzovoort. Een agent kan ook wel iemand ergens opmerken, maar een heel netwerk gaat zoveel stappen verder.” Die informatie wordt door lokale besturen maar voor een beperkte tijd bewaard, erkent Graux, maar tegelijk heeft zijn commissie geen idee wat ermee gebeurt als ze bij de politie belandt. “En dat is een risico.”


Eerst snelheid, en dan...

Het probleem stelt zich volgens de commissie al van bij het begin, bij de keuze om ANPR-camera’s in te zetten. De waakhond is niet mordicus tegen camera’s, klinkt het, maar vindt dat ze “te gemakkelijk worden voorgesteld als de beste oplossing”. De waakhond wijst erop dat minstens moet worden nagedacht of alternatieven niet volstaan. Dat kan gaan van fysieke maatregelen zoals verkeersremmers, sensibilisering of zelfs ad-hoc*controles zonder camera’s.

Er wordt ook gewezen op het gevaar van function creep. “Camera’s worden geregeld geplaatst voor snelheidscontrole, maar later worden er allerlei functies aan toegevoegd. Zelden wordt dan heroverwogen of de voordelen nog steeds opwegen tegen de risico’s”, aldus Graux.

Ook heeft de waakhond vragen bij ANPR-camera’s die sluipverkeer moeten tegengaan. “Niet-inwoners worden geweerd uit delen van de gemeente, hoewel niet altijd duidelijk is in welke mate het sluipverkeer ernstig storend of gevaarlijk is”, luidt het in de brief. Omvangrijke lijsten van voertuigen die ergens wel of niet mogen komen, zouden eveneens “zeer moeilijk verzoenbaar” zijn met de Europese privacyregels.


Verdienmodel

Drie jaar geleden kwam al aan het licht dat sommige gemeenten verkeersdrempels wegnemen op vraag van een privébedrijf dat ANPR-camera’s installeert én tegelijk aan de boetes verdient. Inkomsten gaan zo voor op veiligheid.

De commissie veroordeelt die praktijk, en hekelt ook dat sommige gemeenten rekenen op de inkomsten, bijvoorbeeld door te suggereren dat het systeem zichzelf snel terugverdient. “Als de planning van een gemeente rekening houdt met langdurige hoge inkomsten, dan is dat een sterke indicatie dat de verwerking niet doelmatig is. Handhaving dient om overtredingen te reduceren, niet om ze te exploiteren.” De VTC eist dat de lokale besturen “duidelijk vast*leggen waarvoor beelden moeten dienen”.

De VVSG, de koepel van Vlaamse steden en gemeenten, ziet “terechte aandachtspunten” van de VTC, maar vindt ook dat die “onterecht speculeert” over de intenties van besturen. “Bijvoorbeeld door te suggereren dat ANPR-camera’s worden ingezet om gemeentelijke inkomsten te verhogen.”


Blog DS, 30-12-2024 (Christoph Meeussen)