De politisering van biologie


Geslacht is geen spectrum, schrijft Griet Vandermassen. Er zijn maar twee geslachten: mannelijk en vrouwelijk. Nog maar weinig wetenschappers durven dat te stellen, uit angst voor het toxische effect van ideologie op hun discipline.


Dit is het einde van de wetenschap, dacht ik, toen ik las over de zoveelste terugtrekking van een wetenschappelijk artikel na activistisch protest. Het betrof een bevraging van meer dan 1.600 ouders van tieners die zich plots als trans identificeerden. Daaruit bleek dat er soms sprake lijkt van sociale besmetting. Dat zinde activisten niet, dus pasten ze een tactiek toe die sociaalpsycholoog Lee Jussim met de amusante naam ‘Rigorus mortus selectivus’ bedacht. Volgens zijn Orwelexicon, een verzameling neologismen voor zaken die ernstig fout lopen in academia, is dat ‘het doden van de sociale wetenschap door selectieve strengheid’. Een studie wordt niet langer beoordeeld op kwaliteit, maar op basis van de politieke implicaties ervan. Onderzoek dat de heersende ideologische orthodoxie ondermijnt, wordt aangevochten. Onderzoek met dezelfde methodologie, maar met de ‘juiste’ conclusies, wordt omarmd.

Als er alleen nog studies mogen verschijnen die aansluiten bij een Critical Social Justice-agenda, is het gedaan met de wetenschap. Dat kan alarmistisch klinken, maar de toestand is verontrustend. Academici die de kernwaarden van wetenschap verdedigen, waaronder vrij onderzoek, oprechte waarheidsvinding en georganiseerd scepticisme, staan steeds vaker alleen. Zo konden 29 onderzoekers die samen een uitgebreide verdediging van die kernwaarden schreven, gekoppeld aan een kritiek op de huidige politisering van wetenschap, voor publicatie alleen terecht bij het Journal of controversial ideas. Het artikel, ‘In defense of merit in science’, voldeed bij andere tijdschriften niet aan de ideologische criteria. Het idee van verdienste zou ‘leeg’ zijn, de inhoud van het stuk ‘kwetsend’.

Respect bepleiten voor feiten en logica is vandaag dus controversieel. De onderzoekers halen veel voorbeelden aan van de infiltratie van ideologie in het academische veld, tot en met in toptijdschriften. Het gaat niet alleen over de sociale wetenschappen. Alle disciplines zijn geïnfecteerd. In de biologie heeft die politisering van kennis tot een ramp geleid, schrijven de evolutiebiologen Jerry Coyne en Luana Maroja in een belangwekkend, pas verschenen artikel in Skeptical inquirer, getiteld ‘The ideological subversion of biology’(1). Het vakgebied wordt langzaam vergiftigd door ideologen. Ze bepalen wat je mag zeggen en onderzoeken, en vooral wat je niet mag zeggen en onderzoeken. Hele onderzoeksdomeinen zijn intussen taboe verklaard, onderzoekers worden gedemoniseerd, over ongemakkelijke feiten wordt gelogen. Het ergste is dat wetenschappers eraan meedoen. Ze voelen zich te geïntimideerd om voor de waarheid op te komen.

Evolutiebiologie is extra kwetsbaar voor ideologische verdraaiing, omdat ze zich bezighoudt met een uitermate beladen thema: de oorsprong en aard van de mens. Coyne en Maroja bespreken zes politiek gemotiveerde onwaarheden die we steeds vaker voorgeschoteld krijgen. Biologisch geslacht zou een spectrum zijn, sekseverschillen in psychologie en gedrag zouden niets te maken hebben met biologie, de evolutiepsychologie (de studie van de evolutionaire basis van menselijke neigingen en gedrag) zou een pseudowetenschap zijn. Daarnaast zouden er geen genetische verschillen bestaan tussen individuen of tussen groepen, is etniciteit een louter sociale constructie en zou de traditionele kennis van andere volkeren op gelijke voet staan met de moderne wetenschap.

Zeker de eerste claim weerklinkt steeds luider, terwijl elke integere bioloog hem als onzin bestempelt. Gender is divers, maar geslacht is geen spectrum. Er bestaan maar twee geslachten, zowel bij de mens als bij andere dieren en bij planten. Biologen hanteren een universeel toepasbare definitie van geslacht. Het gaat niet over chromosomen, lichaamstype of sociale identiteit, wel om een reproductieve anatomie georganiseerd rond de productie van ofwel grote, immobiele geslachtscellen (eicellen, vrouwelijk) ofwel van erg kleine, mobiele geslachtscellen (zaadcellen, mannelijk). Wat de ontwikkeling van vrouwelijk versus mannelijk activeert, varieert enorm tussen soorten. Zo hebben krokodillen geen geslachtschromosomen. Hun geslacht hangt af van de temperatuur bij het uitbroeden van het ei. Maar wat het mechanisme ook is, het eindpunt is telkens een mannelijk of een vrouwelijk reproductief systeem. Hermafrodieten zoals slakken verenigen beide reproductieve systemen in één lichaam, en sommige vissen kunnen van geslacht veranderen, maar het blijft gaan om mannelijk versus vrouwelijk. Ook zeldzame variaties in de ontwikkeling (intersekse, 0,018 procent) komen niet neer op een derde geslacht, want het gaat niet om een derde voortplantingsstrategie met een derde soort geslachtscellen.

Aparte definities verzinnen voor geslacht in onze soort als iets wat wordt ‘toegekend’ bij de geboorte, haalt de mens uit de biologische wereld. Dat is wat activisten willen. Omdat een niet-evolutionair mensbeeld ‘progressief’ is, durven weinig wetenschappers zich te verzetten. Tenzij ze eindelijk de moed vinden om zich uit te spreken tegen het toxische effect van ideologie op hun discipline, zullen we wetenschap over enkele decennia misschien niet meer als wetenschap herkennen, vrezen Coyne en Maroja. Ik hoop dat hun artikel hen wakker schudt.

(1) https://skepticalinquirer.org/2023/...ion-of-biology/

Griet Vandermassen, filosofe en auteur


DS, 28-06-2023