Belgische borstklopperij moet stoppen

Bart Brinckman


Een gepensioneerde ambtenaar runt gratis de crisiscel bij de FOD Volksgezondheid. De aanstelling bood het ultieme antwoord op een onbeheersbaar probleem. Door een samenloop van omstandigheden draaide de federale overheidsdienst tijdens de zwaarste gezondheidscrisis uit de recente geschiedenis vierkant: geen volk, geen geld, geen gerief, geen leider.


De borstklopperij mag nu wel stoppen. Internationaal slaat België in deze coronacrisis geen goed figuur. Er zijn weliswaar verzachtende omstandigheden, zoals de bevolkingsdichtheid en de centrale ligging. Maar de dodentol valt niet te loochenen. Lang niet alles liep zoals het had gemoeten, en dat is een understatement.

Nu de eerste piek stilaan in het verleden ligt, komt er meer informatie. Verslagen raken eindelijk in de openbaarheid, betrokkenen nemen de tijd om hun hart te luchten. Samen bieden ze een ontluisterend beeld. Grote structuren zoals de federale overheidsdienst, Sciensano, de gemeenschappen en het kabinet-Volksgezondheid schoten tekort. Dankzij de koelbloedigheid van talloze officieren maakte het schip niet al te veel water. Diverse kapiteins bleken niet opgewassen tegen hun taak.

Dit land heeft geeneens een regering met een meerderheid. Ondanks de ramp vonden politici dat een overbodige luxe. Kostbare tijd ging verloren, de slagkracht raakte soms zoek. Het verklaart waarom niet de politieke verantwoordelijken, maar wel de virologen de communicatie overnamen. Achter de schermen raapten dezelfde wetenschappers de steken op die de structuren lieten vallen.

Het zet aan tot bezinning. De bijzondere en/of onderzoekscommissies kunnen aan het werk. Toch geeft dat vooruitzicht niet zo veel vertrouwen. Te veel politici dromen van eenvoudige afrekeningen, waarbij ze eerder personen dan structuren viseren. Het levert makkelijk drama op, maar gaat ten koste van de synthese en de diepgang. Daarbij worstelen alle betrokkenen met een grote handicap. Zij moesten werken met ‘het expliciete weten van het niet-weten’. De pandemie was ongezien, de lockdown evenzeer. Tel daarbij dat nieuw onderzoek elke dag voortschrijdend inzicht oplevert.

Het kan de ultieme verdedigingsgordel worden. Hadden we toen geweten wat we nu weten, dan hadden we ongetwijfeld andere beslissingen genomen. Het mag ons niet blind maken voor manifeste disfuncties. Natuurlijk is België geen failed state, dat bewijst de zorgsector elke dag. Maar behalve aan schuldinzicht heeft dit land nood aan hervormingen.


DS, 19-06-2020 (Bart Brinckman)