2018:het horrorjaar van Facebook


Het jaar kan niet snel genoeg voorbij zijn voor Facebook. Deze week moest het bedrijf twee uiterst kritische rapporten van de Amerikaanse Senaat incasseren, en eergisteren volgde alweer een vernietigend stuk onderzoeksjournalistiek van ‘The New York Times’.


Facebook liet Spotify en Netflix uw privé*berichten lezen, schrijft The New York Times. Voor eender welk ander technologiebedrijf een onthulling die de hele organisatie op de grondvesten doet daveren en die leidt tot het ontslag van een half dozijn topmanagers. Voor Facebook: slechts het op één na ergste schandaal van deze week. Want maandag verschenen twee rapporten die aantoonden hoe verregaand en gesofisticeerd de Russische manipulatie op het sociale netwerk was – en hoe die is blijven doorlopen tot diep in 2017.

Op 4 januari 2018 zette Mark Zuckerberg, de 34-jarige oprichter van Facebook, het jaar deemoedig maar voluntaristisch in. Al jaren stelt hij zich met Nieuwjaar een doel, zoals Chinees leren (2010) of elke staat in de VS bezoeken (2017). Nu constateert hij dat zijn netwerk gebukt gaat onder haat*berichten en bemoeienis van natiestaten en hij neemt zich voor ‘deze belang*rijke problemen op te lossen’.

Op dat moment heeft Facebook al enkele maatregelen genomen om de verspreiding van fake news en het gebruik van valse profielen in te perken. Toch blijven heel 2018 problemen opduiken op dat vlak. Lijkt de situatie in de VS eindelijk een beetje onder controle, dan moet het bedrijf toegeven dat zijn netwerk in Myanmar massaal wordt gebruikt om de bevolking op te hitsen tegen de Rohingya- minderheid.


Cambridge Analytica

En in maart 2018 barst de bom: Cambridge Analytica heeft psychologische profielen gemaakt van tientallen miljoenen mensen op basis van hun Facebook*gegevens. Die profielen zijn mogelijk misbruikt om hun stemgedrag tijdens de Amerikaanse presidents*verkiezingen van 2016 te manipuleren. De onvoorstelbaar gedetailleerde gegevens die Facebook over zijn meer dan 2 miljard gebruikers bezit, blijken niet alleen maar een bedreiging voor hun privacy. Nee, ze bedreigen onze democratie en dus onze samenleving zelf. Erger: Cambridge Analytica heeft geen gegevens ‘gehackt’, het maakte gewoon slim misbruik van de toegang die Facebook aan honderden bedrijven verschafte.

De problemen hebben zich over de jaren opgebouwd. Op 4 februari 2004 zette de toen 19-jarige student Mark Zuckerberg zijn website TheFacebook online. Het was een ogenblikkelijk succes. Hij gaf zijn studies op, verhuisde naar Silicon Valley en was plots ceo van een miljoenenbedrijf. Hoe groot kon een sociaal netwerk worden? En kon je daar wel geld aan verdienen? Niemand wist het antwoord, maar Zuckerberg stimuleerde een cultuur waarbij lustig geëxperimenteerd kon worden. Onder het (inmiddels opgeborgen) motto *move fast and break things.

Een van de dingen waar Zuckerberg mee experimenteerde, vanaf 2007, was samenwerking met andere bedrijven. Die ontwikkelden apps die informatie uitwisselden met Facebook. Het lokaas voor die bedrijven, waren de gegevens van Facebookgebruikers. In 2014 ontspoorde dat fataal: via de Facebookapp This is your digital life kon Cambridge Analytica tot 87 miljoen Facebookprofielen leeg*roven, en van deze mensen een psychologisch profiel opstellen. Vanaf 2015 zou dat niet meer mogelijk zijn geweest: Facebook begon de waarde van die klanten*gegevens beter te begrijpen en de toegang van andere bedrijven te beperken. Apps kregen alleen nog toegang tot de gegevens van mensen die de app gebruiken, niet meer tot de gegevens van hun vrienden. Al weten we intussen, dankzij graafwerk van vooral The New York Times, dat er ook later nog uitzonderingen werden gemaakt. Gisterochtend vernamen we dat grote bedrijven als Apple, Microsoft, Spotify en Netflix bij Facebook altijd op iets extra’s mochten rekenen. Deze laatste onthulling is niet van dezelfde orde als Cambridge Analytica. Maar het wijst er nog eens op hoe roekeloos Facebook nog steeds omgaat met de privacy van zijn gebruikers en hoe het bedrijf, ondanks plechtige beloften, de problemen maar niet in bedwang krijgt.


Regulering

En als zij het zelf niet onder controle krijgen, dan moet de politiek het maar doen. In april moest Zuckerberg zich verantwoorden voor het Amerikaanse Congres. Hij kreeg er een bolwassing die hij *beleefd glimlachend incasseerde (voor het Europese parlement was hij enkele maanden later wat minder galant). In de diep verdeelde Amerikaanse politiek groeit intussen een zeldzame consensus dat er ‘iets’ moet gebeuren om de macht van de grote technologiebedrijven in te perken. En nog zeldzamer: een voorbeeld van zo’n maatregel vinden ze in Europa. De strenge GDPR-privacywetgeving, in Europa van kracht sinds 28 mei, maakt wereldwijd school. Het is inmiddels niet meer de vraag óf, maar wanneer er Amerikaanse wetgeving komt – en hoe streng die zal zijn.

Het zal dus nooit meer hetzelfde zijn voor Facebook, na dit rampjaar. Al blijft de schade te overzien. Er zijn nog steeds geen tekenen dat gebruikers massaal afhaken. Wellicht omdat zij nog altijd vinden, dat Facebook hen iets van waarde biedt. Maar de slijtageslag laat diepe wonden. Nog zo’n jaar overleeft Facebook waarschijnlijk niet.


DS, 30-12-2018 (Dominique Deckmyn)

Bijgesloten Plaatje(s)

 

Brits rapport: ‘Niet toelaten dat Facebook en co. zich als digitale gangsters gedragen’


In een parlementair rapport stellen de Britten dat het hoog tijd is om Facebook en andere netwerksites strikte regels voor te schotelen wat privacy- en mededingingsregels betreft.


‘Er moet een radicale wijziging komen in de machtsverhouding tussen platformen zoals Facebook en het publiek’, verklaarde Damian Collins, voorzitter van de Digital, Culture, Media and Sport Committee van het Britse Lagerhuis, maandag na de publicatie van het parlementaire rapport. ‘De rechten van de burgers moeten wettelijk vastgelegd worden en technologiebedrijven moeten verplicht worden zich onder toezicht van een onafhankelijke regulator aan een gedragscode te houden die door het parlement bij wet is vastgelegd. Het moet afgelopen zijn met de ontoereikende zelfregulering.’

Die zelfregulering - lees: de aangekondigde inspanningen van Facebook-ceo Mark Zuckerberg om de privacy van zijn gebruikers beter te beschermen - is volgens de Britse parlementsleden immers ruim onvoldoende. Sterker nog: in het rapport stelt men dat Facebook zijn dominantie niet alleen misbruikt om zonder toestemming toch data van gebruikers te delen, maar ook om concurrenten uit te sluiten van zijn systemen. Het Cambridge Analytica-schandaal is hier het meest sprekende voorbeeld van, aldus de Britten.


Onderzoek en nieuwe regels

‘Wij mogen niet toelaten dat bedrijven zoals Facebook zich op het internet als digitale gangsters gedragen’, luidt de conclusie van het rapport. De opstellers van het verslag vragen aan de Britse regering om een ‘onafhankelijk onderzoek te voeren naar de buitenlandse invloed’, van onder andere Rusland, en de desinformatie bij het referendum over de Brexit, maar ook naar aanleiding van de vervroegde parlementsverkiezingen van 2017 en het referendum over de onafhankelijkheid van Schotland in 2014.

Daarnaast stelt men een nieuwe wetgeving voor, met onder meer een specifieke en verplichte ethische code en een onafhankelijke waakhond met juridische slagkracht. Op die manier zou Facebook gedwongen kunnen worden om data te delen met die waakhond. Dat Facebook en co. slechts platformen zijn die communicatie faciliteren en niet verantwoordelijk zijn voor wat er op die platformen verschijnt, is een achterhaald gegeven, aldus het rapport.

In een korte reactie aan de Britse media stelt Facebook dat het openstaat voor ‘een zinvolle regelgeving’.


BlogDS, 18-02-2019