Of iemand nu ‘slechts’ een egoïst is of een psychopaat: diep vanbinnen is dezelfde duistere kracht aan het werk. De slechtste menselijke eigenschappen hebben een gemeenschappelijke kern, zegt een nieuwe studie. Lotte Alsteens

Het klinkt als Star wars-psychologie, maar het is serieuze wetenschap: sommige mensen hebben een duistere kern die al het kwade drijft. Het kwade? Denk dan aan psychopaten, sadisten, narcisten, machiavellisten, egoïsten en mensen die extreem haatdragend zijn, die alleen maar handelen uit eigenbelang, die zichzelf beter vinden dan een ander en daarom beter behandeld willen worden of mensen die geen morele waarden hebben. Het zijn negen categorieën die in de psychologie afzonderlijk beschreven staan, maar volgens wetenschappers van de universiteiten van Kopenhagen, Ulm en Koblenz-Landau hebben ze één gemeenschappelijke deler: de D, de ‘Dark Factor’ of donkere factor. Hun bevindingen staan in het vakblad Psychological Review.

Kwalijke trekken

De insteek is niet nieuw: er bestaat ook zoiets als een g-factor. Die staat voor ‘general intelligence’, algemene intelligentie. Het was de Britse psycholoog Charles Spearman die begin vorige eeuw vaststelde dat de testresultaten van kinderen in schijnbaar ongerelateerde onderwerpen positief met elkaar gecorreleerd zijn. Anders gezegd: als een kind goed is in wiskunde, is de kans groot dat het ook goed is in pakweg talen. Intelligentie dringt door in een verscheidenheid van cognitieve taken.

De Deense en Duitse wetenschappers stellen nu dat kwalijke persoonlijkheidstrekken de uiting zijn van één soort neiging, de D dus, die ze als volgt definiëren: ‘Maximaliseren wat goed is voor zichzelf door te negeren, te aanvaarden of er zelfs kwaadwillig voor te zorgen dat dit slecht is voor een ander, gepaard gaand met overtuigingen die zulk gedrag rechtvaardigen.’ Of simpeler gezegd: doen wat goed is voor jezelf, zelfs als het anderen kwetst (of net omdat het anderen kwetst) en dat nog prima vinden, ook.

Onlinetest

Om hun theorie te testen, deden ze meerdere studies met in totaal ruim 2.500 proefpersonen. Met uitvoerige vragenlijsten werden hun persoonlijkheden ontleed en met enkele simpele testjes werd nagegaan of ze valsspelen voor geldgewin (liegen over de uitkomst van een spelletje kop of munt) en of ze geld aan zichzelf toewijzen ten koste van een ander. Uit de studies bleek onder meer dat de negen persoonlijkheidskenmerken inderdaad positief gecorreleerd zijn, zoals de cognitieve testen bij de kinderen in het intelligentieonderzoek. Anders gezegd: als iemand narcistische trekken bleek te hebben, was de kans groot dat hij ook ‘scoorde’ in de andere categorieën. Voor elk van de negen persoonlijkheidskenmerken bleek D een achterliggende motor. Tegelijk zijn ze alle negen uniek, gekruid met bijzondere trekjes: zo is het eigen aan een narcist dat hij nood heeft aan aandacht van anderen.

Op hun website bieden de onderzoekers een test aan om uw D-score te bepalen. Daarin staan vragen die ook aan de proefpersonen in de studies gesteld werden. Zoals ‘ik sta erop dat ik het respect krijg dat ik verdien’, ‘het is goed om informatie bij te houden die later tegen anderen gebruikt kan worden’ of ‘ik vind het erg als ik dingen doe die anderen boos maken’.

Aanleg

Volgens de wetenschappers geeft de D-score een idee van het risico op ethisch, moreel of sociaal bedenkelijk gedrag. Een grote donkere kern kan bijvoorbeeld betekenen dat iemand die plezier schept in het vernederen van anderen, meer ‘aanleg’ heeft om ook vals te spelen, te liegen of te stelen.

Als iemand narcistische trekken heeft, is de kans groot dat hij ook ‘scoort’ in de andere categorieën

Een ‘hoge D’ hoeft overigens niet te betekenen dat zulke mensen anderen nooit helpen. Het ligt er niet altijd dik bovenop. Maar over het algemeen zullen ze niet helpen als het ook zichzelf niet ten goede komt. Ze zullen evenmin snel blij zijn voor een ander. Kortom, het zijn zeker geen altruïsten.

Bron: De Standaard
Datum: 1/10/2018µ
Doe de test: http://www.darkfactor.org/