Iedereen betaalt voor de Porsche van Boonen


De nieuwe racewagen van Tom Boonen, is dat louter een privézaak van de ex-wielrenner? Volgens Kris Peeters niet, en niet alleen omdat Boonen er zelf een publieke aangelegenheid van maakte door er op sociale media mee uit te pakken.


Wat de milieubeweging niet kon, is het klimaat zelf wel gelukt. Door een extreme zomer heeft het de klimaatopwarming gepromoveerd tot gespreksonderwerp. Dat lijkt uit te monden in een groeiend besef dat de klimaatopwarming meer is dan een stokpaardje van een zeurende minderheid. Want bij nader inzien is er geen ontkomen aan.

Het verband met onze levensstijl wordt maar mondjesmaat gelegd. Voor velen zal het weer business as usual zijn wanneer de nieuwe airco is geïnstalleerd en enkele regenbuien het geel in groen hebben omgetoverd.

Dat het uitzonderlijke op weg is het normale te worden en dat ‘tijdelijke hinder’ een permanent gegeven wordt, dat inzicht schuiven we nog even voor ons uit. ‘We’ schrijf ik en ik heb daar steeds meer moeite mee. Want de schrandersten onder u zal het verwijt niet ontgaan zijn: ‘we’ doen nog vrolijk voort zonder ons gedrag aan te passen. Met die inclusieve ‘we’ scheer ik iedereen over één kam. Degenen die ‘bewust’ leven en proberen hun verantwoordelijkheid op te nemen en degenen die er onbekommerd op los feesten. Degenen die baden in het geld en degenen die de eindjes amper aan elkaar kunnen knopen. Rechtvaardig kun je dat niet noemen.


Autoliefhebber

Het kwam bij me op toen ik het artikel van Het Nieuwsblad over het Instagrambericht van de jonggepensioneerde Tom Boonen zag voorbijkomen. ‘Welcome home, baby!’, postte die, niet bij de foto van zijn vriendin of pasgeborene, maar bij die van een splinternieuwe Porsche RS. Voor de leken onder ons: dat is een 700 pk sterke bolide die niet te koop is voor een bedrag onder de 300.000 euro. Voor de steuntrekkers onder ons: dat is het equivalent van 336 leeflonen voor een alleenstaande.

Mocht een minister met zo’n hoerabericht hebben uitgepakt, het kot zou te klein zijn geweest. Nu het een om belastingtechnische redenen in Monaco ingeschreven ex-wielrenner betreft, ‘smulden’ de fans ervan – toch volgens Het Nieuwsblad. Dat gaf als enig commentaar mee dat deze aankoop niet mag verbazen, ‘aangezien de ex-wereldkampioen een autoliefhebber is’. Zouden pakweg minister-president Geert Bourgeois (N-VA) of minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) met die verklaring weggekomen zijn?

Vragen die niet gesteld worden, zeggen soms meer dan de vragen die wel gesteld worden. Ze vertellen ons wat een maatschappij oorbaar acht en wat niet. Kritische kanttekeningen bij de uitspattingen van rijken worden in onze meritocratie afgeserveerd als indicaties van jaloezie. Daarvan wil niemand worden verdacht. En dus stelt niemand vragen. Rijke mensen hebben het geld dat ze uitgeven zelf verdiend, mag het even?


Fossiel speeltje

In onze samenleving mag alles zolang je er maar zelf voor betaalt. Geld geeft dus niet alleen veel mogelijkheden, maar ook absolute rechten. Wie er het geld voor heeft, hoeft zich nergens voor te verantwoorden. Wie de middelen ontbeert, moet zich voortdurend verantwoorden.

Misschien stellen we de verkeerde vraag. Misschien is de vraag niet of iets mag, wel of iets kan. Dat is alvast de reden waarom we de niet-kapitaalkrachtige wel ter verantwoording roepen: het geld is schaars, dus moet er zorgvuldig mee omgesprongen worden. Logisch.

Alleen: als een miljonair een nieuw fossiel speeltje koopt, dan gaat het niet alleen over geld. Dan gaat het ook over klimaat, milieu, energieverbruik. Stuk voor stuk hebben die een ‘eindig’ karakter – een andere manier om te zeggen dat er schaarste in het spel is.

Vanuit een infinity pool mag de aarde dan oneindig lijken, ze is het niet. Ook succesvolle wielrenners zijn deel van het ecosysteem. Earth Overshoot Day ging ook dit jaar weer bijna geruisloos voorbij en viel ook dit jaar weer wat vroeger (DS 1 augustus). Sinds 1 augustus vreten we de reserves van onze planeet verder op. Als het over geld ging, noemden we het potverteren. Als het over de planeet gaat, zwijgen we erover. Terwijl het neerkomt op niets anders dan roofbouw en op een tekortdoen aan anderen. Elk door Tom Boonen extra geconsumeerde stukje aarde kan in de toekomst door iemand anders niet meer worden geconsumeerd. In die zin is zelfs de stelling dat de rijke zelf voor z’n racewagen heeft betaald, onjuist. In de feiten betaalt de hele maatschappij mee.


Oneerlijk debat

Natuurlijk zal de klimaatopwarming niet ophouden wanneer één coureur een auto minder koopt. Maar dat geldt ook voor de plastic soup als ik voortaan geen plastic zakjes meer gebruik. Toch is het ‘normaal’ dat de overheid zwijgt over het eerste en campagnes voert (en zelfs wetten goedkeurt) voor het tweede.

Het klimaatdebat en, bij uitbreiding, het duurzaamheidsdebat worden selectief gevoerd en in termen van veralgemeningen en gemiddelden die meer ver- dan onthullen. Neem mijn vakdomein. Daar hebben we het over ‘het’ teveel aan auto’s en ‘ons’ overmatig autogebruik. Alsof er geen uitersten bestaan: mensen die véél auto’s en veel te grote auto’s hebben aan de ene kant, mensen die over géén auto, laat staan over alternatieven, beschikken aan de andere kant.

Als het debat al niet eerlijk wordt gevoerd, hoe kunnen we dan tot rechtvaardige oplossingen komen? Op z’n minst is er sprake van een selectieve toepassing van logica en van normen en waarden. Als we van minder gegoeden verwachten dat ze hun gedrag verduurzamen, mogen we dat dan niet zéker verwachten van wie in het geld zwemt? Als we van nieuwkomers (terecht) eisen dat ze onze vrijheid respecteren, moeten we dat dan ook niet eisen van wie hier al is?

Het is opmerkelijk dat we vragen van rechtvaardigheid en billijkheid in sommige gevallen wel stellen – vaak dan nog retorisch en met uitroeptekens – en dat in andere gevallen ‘ongepast’ vinden, waardoor het ook niet gebeurt.

Sociale druk, hij bestaat niet alleen in religieuze middens.


DS, 08-08-2018 (Kris Peeters, Lector Verkeerskunde PCVO Limburg)