De bomen en het bos

Guy Tegenbos


Laat de regering-Michel alstublieft stoppen met sleutelen aan de pen*sioenen. Dat ze eens kijkt naar de regering-Rutte in Nederland. Die hervormt de pensioenen anders en beter.


In theorie heeft de federale regering nog veertien maanden voor de boeg, maar de ministers zijn al sinds januari aan het afronden. En de cabinetards die nog geen nieuwe job hebben, beginnen hun aandacht koortsachtig op dat probleem te richten.

Minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine (MR) wil het gevecht over de zware beroepen nog afronden: groepen die, nog voor er over de grote hervorming beslist wordt, het recht willen afdwingen vroeger dan de anderen met pensioen te mogen. Onzin. Hij moet éérst zijn hoofdopdracht – een pensioenstelsel op basis van punten – realiseren. Dat komt er niet meer van.

De regering-Michel startte nochtans met een droomscenario voor de pensioenen. Alexander De Croo (Open VLD), de vorige pensioenminister, had hen een excellente pensioencommissie nagelaten: de twaalf beste experts van het land – gerekruteerd uit alle gezindten – die onder leiding van Frank Vandenbroucke een nieuw stelsel uittekenden. Het had alles in zich om de regering toe te laten, in dialoog met de sociale partners en anderen, een stelsel te realiseren dat opnieuw 45 jaar mee zou kunnen. Het huidige dateert van 1945 en werkte goed tot eind de jaren tachtig. Vandaag is het kaduuk en keert het bijna de laagste pensioenen uit in Europa.

De regering-Michel kreeg de aanbeveling over die tekening geduldig overleg te plegen, om tot een door de bevolking gedragen systeem te komen. Maar dat verknalde ze van bij het begin. Er kwam nauwelijks overleg. Ze greep autoritair in. Ze schafte de pensioenbonus af, de beloning voor wie langer werkte. Ze bezuinigde hier en daar, vooral bij de ambtenaren. Ze verhoogde de zelfstandigenpensioenen. Ze verhoogde vooral eenzijdig de loopbaanvereisten en trok de pensioenleeftijd plots op tot 66 jaar in 2025 en tot 67 in 2030.

Waarom? Niet omdat dit in een plan of in het regeerakkoord stond, maar omdat ze haar begroting niet op orde kreeg. Ze vreesde voor sancties van de Europese Commissie en besloot dan maar deze te sussen door snel de pensioenleeftijd op te trekken: dat gaf de indruk dat ze ‘structurele maatregelen’ nam.

De veranderingen waren niet gedragen. Het vertrouwen in het pensioenstelsel dat ze had kunnen opkrikken, takelde verder af.

De regering-Michel begreep niet dat pensioenen bij uitstek vertrouwen en een langetermijncontract vergen. Het pensioen is een polis die je afsluit rond je 20ste, als je begint te werken. Dan begin je te betalen. Je moet erop kunnen vertrouwen dat dit contract 45 jaar later nog steeds geldt, en wel tot je 90 of je 100 jaar. Geen enkele jongere in België heeft dat vertrouwen.

De nieuwe regering-Rutte in Nederland pakt het veel beter aan, zoals de voormalige ministers van Pensioenen Frank Vandenbroucke (SP.A) en Vincent Van Quickenborne (Open VLD) zondag eensgezind in De zevende dag erkenden. Nederland heeft al een beter pensioenstelsel dan het onze. De Nederlanders werken ook langer en hebben bij de hoogste pensioenen in Europa. België had dat lang geleden ook.

In Nederland zijn de sterkten en zwakten van het pensioenstelsel publiek ruim besproken de afgelopen jaren. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) legde de basis voor een beleid dat in een ruimer kader paste: wonen, zorg en pensioen. Vervolgens begonnen experts en de sociale partners te studeren in de Sociaal-Economische Raad (SER). Dat leverde concrete voorstellen op die de nieuwe regering-Rutte nu tot de hare maakt.

Ze geeft de samenleving en de sociale partners nog twee jaar de tijd om erover te overleggen en ze aan te passen. Intussen kan het vertrouwen bij de bevolking groeien. Vanaf 2020 wil ze de – intussen gedragen – hervorming in wetteksten omzetten en geleidelijk invoeren.

Als de regering-Michel grootmoedig is, geeft ze toe dat ze mislukt is. Dat zal ze niet doen. Laat haar dan maar verkondigen dat ze ‘bakens heeft verzet’, als ze dan nu maar de pensioencommissie opnieuw aan het werk zet. Dan kan die, misschien in samenspraak met de sociale partners, haar plannen van destijds actualiseren, en kan de volgende regering een scenario volgen zoals de regering-Rutte dat nu doet: de hoofdlijnen van de experts naleven, ruim overleg plegen met de samenleving en met de sociale partners, hen aanpassingen laten maken en draagvlak laten bouwen, en dan als regering en parlement afwerken en doorvoeren.

Nog een kleine tip: laat de discussie dit keer niet over aan oude mannen. Voeg er een schaduwcommissie aan toe met uitsluitend jongeren. Het gaat in wezen over hun loopbaan, hun pensioen. Het nieuwe stelsel moet opnieuw 45 jaar meekunnen.


DS, 07-03-2018 (Guy Tegenbos)