We bestellen ons de vernieling in


Ons online koopgedrag leidt tot een wildgroei aan bestelwagens. De consumenten, webshops én pakjesbedrijven kunnen hier iets aan doen, schrijven Bram Kin en Cathy Macharis, onderzoeker en hoogleraar logistiek.


Onze online bestellingen bereikten de afgelopen twee maanden weer nieuwe records. Zo ontving Bol.com zeventien bestellingen per seconde en leverde PostNL tijdens de vakantieperiode 32,9 miljoen pakketten in Nederland en België.

In ons online koopgedrag en de leveringen zien we steeds meer fragmentatie. We plaatsen meerdere bestellingen in een kort tijdsbestek, terwijl verschillende webshops gebruik maken van verschillende koeriersbedrijven. Gevolg: een wildgroei aan bestelwagens die onze woonwijken met een halfleeg laadruim overspoelen. Die fragmentatie versterkt mogelijk nog verder onder invloed van trends die uit de VS komen overgewaaid (lees Amazon), waarbij leveringen binnen het uur plaatsvinden. Dit alles leidt tot een nefaste impact op het milieu, de leefbaarheid van onze woonomgeving en het welzijn van werknemers.


Werknemers uitknijpen

Om aan de groeiende vraag te voldoen, zoeken bedrijven de grenzen van het toelaatbare op. Zo was er het afgelopen jaar aandacht voor de deplorabele arbeidsomstandigheden en onderbetaling van werknemers (en zelfstandigen) bij onder meer PostNL, DHL en Amazon. Het contrast kan niet groter zijn nu de eigenaar van Amazon, Jeff Bezos, de allerrijkste man in de geschiedenis is (DS 10 januari). Om de situatie te verbeteren, moeten koeriersbedrijven hun verantwoordelijkheid nemen – op zowel ecologisch als sociaal vlak. Zij kunnen schonere en kleinere voertuigen gebruiken. Die zijn uitermate geschikt voor gebieden met een groot aantal leverpunten op korte afstand. Langzaamaan zien we elektrische voertuigen en cargofietsen verschijnen.

In plaats van aankopen thuis te leveren, is het efficiënter om ze naar een afhaalpunt of locker te sturen waar ze gebundeld geleverd worden. Lockers kunnen dag en nacht gevuld (en geleegd) worden. Het probleem is dat ze vaak het bezit zijn van een bepaald bedrijf, waardoor de consument mogelijk naar verschillende locaties moet. Dat soort punten openstellen voor meerdere bedrijven maakt leveren en afhalen efficiënter. Nog meer winst kan worden behaald door de leveringen van verschillende bedrijven te bundelen in depots en voertuigen.

Hoewel pakketbezorgers de zichtbare ‘pijn’ van ons online koopgedrag zijn, treft niet alleen hen een blaam. De halflege bestelwagens worden vooral veroorzaakt door fragmentatie in aanbod en vraag. Webshops en consumenten moeten daarom ook hun verantwoordelijkheid nemen.

Online reuzen zoals Bol.com, Zalando en Amazon hebben een machtige marktpositie. Werknemers uitknijpen om de laagste prijzen te kunnen bieden, begint al in distributiecentra en ook bij pakketbezorgers worden de laagste kosten per bezorging bedongen. Maar die prijzen geven niet de reële marktwaarde weer. Daarnaast lopen die nog verder op als de ontvanger de eerste keer niet thuis is of in het geval van een ‘gratis retour’ optie. 80 procent van de consumenten gaat akkoord met een langere levertermijn als de levering daardoor gratis is. Toch wordt het product in veel gevallen de volgende dag gratis aangeboden. Dit vermindert het bundelingspotentieel.


Bestelbedrag beïnvloeden

Het ziet er dus naar uit dat webshops onnodig een steeds veeleisender consument creëren. Koeriersbedrijven en webshops zouden een waaier aan leveropties moeten aanbieden die de werkelijke marktwaarde van een levering weergeven. Wilt u uw pakje vandaag al ontvangen? Prima, maar dat kost dan wel zes euro. Maakt de leveringstermijn minder uit? In dat geval kan het tegen een laag tarief of zelfs gratis. Dan moet u uw pakje wel ophalen bij een afhaalpunt. Zo kunnen webshops én pakketbezorgers het bestelgedrag van consumenten beïnvloeden. Dit is van belang omdat klanten ‘gratis leveringen’ binnen een dag normaal gaan vinden en er straks geen weg terug is.

En wij als consument dan? Online aankopen zijn niet per se minder duurzaam. Een rit met de auto naar de winkel is zo mogelijk schadelijker voor het milieu dan leveringen door pakketbezorgers die een hoge dichtheid van leverpunten hebben. Maar dat verandert met de steeds toenemende fragmentatie. We moeten ons bestelgedrag eens goed onder de loep nemen. Bestel bij voorkeur zo veel mogelijk tegelijk en als de optie zich voordoet, kies dan voor de langste levertermijn. Dit verhoogt het bundelingspotentieel. Bedenk je ook een tweede keer wanneer je de inhoud van een nieuwe kledingkast bestelt om vervolgens 90 procent ervan ‘gratis retour’ te sturen. Zo werden er na de kerstperiode, 25.000 pakjes teruggestuurd via Bpost.

De prognoses voor 2018 laten opnieuw een enorme groei in onlinebestellingen zien. Het mag niet verbazen dat Amazon de bouw van een distributiecentrum in Duitsland heeft aangekondigd (DS 10 januari). Toch is de vraag hoelang de levermodellen – ‘gratis vanaf’ – nog houdbaar zijn. Des te meer omdat zoiets niet bestaat. De kosten worden altijd door iemand gedragen: werknemers van distributiecentra en pakketbezorgers, maar ook uw leefomgeving.


DS, 15-01-2018 (Bram Kin en Cathy Macharis)