De laptop is de asbak van de toekomst


Lesgeven aan een muur van opengeklapte schermen: Thomas Crombez heeft er genoeg van. Het stoort niet alleen, je haalt er ook slechtere resultaten door.


Aan het begin van dit academiejaar vertelde ik aan mijn studenten dat de colleges van dit jaar ‘schermvrij’ zouden verlopen. Zowel smartphones, tablets als laptops gebruiken is niet toegelaten.

De afgelopen jaren raakte ik, net als veel collega’s uit het hoger onderwijs, danig gefrustreerd. Praten tegen een muur van laptops is niet fijn. Drie jaar geleden al deden enkele docenten de laptop in de ban. Ze hebben gelijk. Lesgeven is communiceren. Wie zich achter een laptop verschuilt, verstoort die communicatie.

Dat laptops zouden dienen om notities te nemen, klinkt alleen goed in theorie. Neem je een kijkje op de schermen van de studenten, dan zie je dat ze ook worden gebruikt om te mailen, aan taken te werken, te facebooken of spelletjes te spelen. Het is een euvel dat heus niet alleen studenten treft. Ook wie een vergadering bijwoont met een laptop komt makkelijk in de verleiding om snel even dat mailtje te beantwoorden. We zitten allemaal in de greep van de verlokking om nieuwe informatie te ontvangen of te produceren. Geen docent of vergadertijger die met die dopamine-opstoot concurreren kan. Ik pleit mezelf niet vrij. Ook tijdens conferenties stopte ik me vroeger te makkelijk weg achter een scherm.


Je stoort zelfs je buur

Mobiele toestellen die urenlang zonder stroom kunnen en voortdurend online zijn, vormen een vrij recent fenomeen. We weten dus nog relatief weinig over de impact van die toestellen op een lessituatie. Volgens mij hebben ze op twee niveaus een negatieve impact.

Eerst de impact op het individuele leerproces. Onderzoek wijst uit dat studenten die notities nemen op een laptop minder oppikken van een les dan studenten die op papier noteren. Ze scoren lager op tests die vlak na de les worden afgenomen. Zelfs wie wel op papier noteert maar gewoon naast iemand zit met een laptop, scoort minder goed.

De verklaring? Wie met de laptop noteert, heeft de neiging om letterlijk neer te tikken wat de docent zegt. Wie met de hand noteert, moet keuzes maken. Structuur aanbrengen. Hoofd- en bijzaken van elkaar onderscheiden. Bovendien is schrijven motorisch ingewikkelder dan typen, wat helpt tijdens het leren.

Dat is de puur verstandelijke kant van de zaak. Maar ook op sociaal niveau is de laptop nefast. Zo’n toestel is een informatiecentrum met een enorm debiet. Er zijn amper gebruikers die daar zo bewust mee omspringen dat ze bij het begin van een les al die kanalen afsluiten. Het resultaat is dat er tijdens een college voortdurend enkele mensen mentaal afwezig zijn. Hun gedachten zitten bij het nieuws van de dag, het feestje van de avond of het lief van de week.


Drastische remedies

Dat is niet alleen slecht voor hun concentratie. Er zijn ook altijd twee tot vijf studenten in de buurt die hun scherm kunnen zien, en dus het signaal krijgen dat de les best vervelend is. Of toch minstens dat het leven in de buitenwereld niet stilstaat.

Om die sociale impact te visualiseren, zou je eigenlijk elke laptopgebruiker in je collegezaal moeten vervangen door een krantenlezer. Niemand slaat de krant open tijdens een college, want dat getuigt van weinig belangstelling of respect voor de docent. Waarom zijn we dan zo tolerant voor laptops?

Ik volgde zelf ooit les in een collegezaal van een universiteitsgebouw dat ongeveer veertig jaar geleden was gebouwd. In elk tafeltje bevond zich een asbak. Logisch toch, had men in de jaren 70 gedacht, want iedereen rookt. Toen ik er zat, zo’n twintig jaar geleden, mocht je niet meer roken. In de gangen van de universiteit mocht het wel nog. Vandaag is dat ondenkbaar.

Net zo zal het digitale toestellen vergaan. Meer en meer komt onze mentale gezondheid erdoor onder druk, en we beginnen dat ook te beseffen. Dat kan niet anders dan tot eenvoudige maar drastische remedies leiden. Zodra de student van de toekomst de collegezaal betreedt, zullen al zijn digitale toestellen automatisch op vliegtuigmodus springen. (Net als in de auto, waarschijnlijk.) Technisch is dat nu al perfect mogelijk. De geesten zullen snel volgen.

Thomas Crombez, docent aan de Kon. Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen (AP Hogeschool) en aan de Sint Lucas School of Arts Antwerpen. Hij is ook gastdocent aan de UAntwerpen.


DS, 15-11-2017

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB