Een fonds dat opgericht is door de tabaksproducent Philip Morris International en onderzoek naar e-sigaretten zal financieren, botst op hevig verzet. ‘De tabakslobby zaait als vanouds twijfel en verdeelt experts.’

Alleen wie diep naïef is, zal geloven dat Philip Morris International niet alleen zijn eigen belangen dient door dit nieuwe fonds op te richten.’ In de *novembereditie van het vaktijdschrift *Tobacco Control trekken veertien vooraanstaande tabaksexperts hard van leer. Hun editoriaal over de ‘Foundation for a smoke-free world’ (‘Fonds voor een rookvrije wereld’) is vernietigend. ‘Landen overal ter wereld zien de tabaksindustrie als het enige grote struikelblok om maatregelen tegen tabaksgebruik in te voeren. Dit nieuwe initiatief is nog maar eens bedoeld om dat te verdoezelen, maar deze keer op een veel ergere manier.’

Midden september kondigde de tabaksproducent Philip Morris International de oprichting van het fonds aan. De komende twaalf jaar zal de multinational 1 miljard dollar vrijmaken voor onderzoek en om landbouwers voor te bereiden op de dalende vraag naar tabak (DS 14 september). ‘Onze inspanningen zijn bedoeld om sigaretten te vervangen door rookvrije producten, en mannen en vrouwen die blijven roken een beter alternatief aan te bieden’, meldt Philip Morris International. Met ‘rookvrije producten’ worden e-sigaretten en elektrische apparaten als de IQOS heatstick bedoeld, die minder gezondheidsschade zouden veroorzaken dan klassieke sigaretten.

Van WHO naar industrie

Philip Morris International benadrukt dat de activiteiten, het bestuur en de onderzoeksagenda van het fonds onafhankelijk zijn van zijn leden, dus de tabaksindustrie. Maar daarover bestaat internationaal grote twijfel. Enkele weken geleden uitten drie experts kritiek in het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet, nu is er het vlammende editoriaal in Tobacco Control.

De critici uit de antitabaksbeweging noemen het fonds een ‘wolf in schaapsvacht’, een gewiekste strategie van de tabaksproducent om de strijd tegen het roken naar zich toe te trekken, het eigen imago op te poetsen en ‘onafhankelijke’ onderzoekers voor hun kar te spannen bij het promoten van e-sigaretten en dergelijke.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft intussen aangekondigd niet met het nieuwe fonds te zullen samenwerken en landen af te raden om dat te doen. Het vakblad Tobacco Control wil ook geen onderzoek publiceren dat gefinancierd werd door het fonds. Het blad verwijst naar de ‘lange geschiedenis van de tabaksindustrie om wetenschappelijke data te manipuleren en verkeerd voor te stellen’.
Ook de keuze van Derek Yach als hoofd van het fonds oogst veel kritiek. De Zuid-Afrikaan leidde eind jaren 90 en begin jaren 2000 het Tobacco Free Initiative van de WHO. Daarna ging hij aan de slag bij de frisdrankproducent PepsiCo.

De auteurs van het editoriaal in Tobacco Control noemen de aanstelling van Yach een ‘grote pr-coup’ van Philip Morris International. ‘De industrie doet daarmee wat ze altijd heeft gedaan: twijfel zaaien, conflicten binnen de antitabaksbeweging aanwakkeren, haar eigen competitieve positie veiligstellen en sigaretten pushen zolang

Stichting Rodin

Dat is ook de grootste bezorgdheid van Luk Joossens, die tot aan zijn pensioen een jaar geleden verbonden was aan de Stichting tegen Kanker. Joossens schreef het boek De tabakslobby in België. ‘Door Yach aan te trekken, zal er discussie ontstaan: moet het fonds niet toch een kans krijgen, moeten we niet toch met mensen als Yach praten en de krachten tegen tabak bundelen?’

Het ‘Fonds voor een rookvrije wereld’ doet Joossens denken aan de Stichting Rodin, begin jaren 2000 opgericht in eigen land. ‘Ook toen werd geld van de industrie gebruikt om zogezegd volledig onafhankelijke campagnes te financieren, die zouden voorkomen dat jongeren beginnen te roken. Uiteindelijk bleek dat de industrie via dat fonds greep wilde krijgen op de preventie, om ineffectieve campagnes voor jongeren op te zetten. Die zouden hun business niet schaden.’

‘In het geval van het fonds van Philip Morris International probeert het bedrijf greep te krijgen op de onderzoeksagenda van academici. Het bedrijf wil zo zijn eigen nieuwe, rookvrije producten in de markt zetten als gezond alternatief voor het roken.’

Reactie
‘Kijk met een open geest naar het fonds voor je oordeelt’

Begin jaren 2000, toen u nog voor de WHO werkte, waarschuwde u nog voor de beïnvloeding door de tabaks*industrie via de financiering van wetenschappelijk onderzoek. Hoe rijmt u dat met uw functie bij het fonds dat door de tabaksindustrie wordt gespijsd?

‘Ik sta nog altijd achter wat ik toen heb gezegd. Toen werden de bronnen voor onderzoeksfondsen niet publiek gemaakt, of onderzoeksresultaten in het voordeel van de tabaksindustrie voorgesteld.’

‘Het Fonds voor een rookvrije wereld wil breken met die praktijken. In de raad van bestuur zetelen bijvoorbeeld geen vertegenwoordigers van de industrie en de onderzoeksthema’s zullen op transparante wijze ontwikkeld worden. De resultaten, inclusief de ruwe data uit onderzoek, zullen ook gepubliceerd worden en analyses van de data door andere onderzoekers worden aangemoedigd.’

De WHO wil niet met het fonds samenwerken. Betreurt u dat?

‘De missie van het fonds is om de schade terug te dringen die door het roken van sigaretten ontstaat. De ultieme doelstelling is om het roken wereldwijd te elimineren. De doelstellingen liggen in dezelfde lijn als die van de WHO.’

‘We moeten doorheen de tijd vertrouwen winnen. Op dit moment kunnen we alleen vragen dat mensen open minded naar het fonds en zijn bestuur kijken, voor ze een oordeel vellen.’

Om de schade door het roken terug te dringen, zou het veel effectiever zijn als de tabaksindustrie eindelijk haar verzet laat varen tegen een verbod op tabaksreclame en zou instemmen met saaie, neutrale sigarettenpakjes.

‘Dat klopt. Dat gezegd zijnde, veel van deze maatregelen – ook de verhoging van tabaksprijzen – worden zeer traag ingevoerd. Er moet dringend meer gedaan worden. Als we sneller tot het einde van het roken willen komen, moeten we nieuwe oplossingen vinden die rokers helpen te stoppen.’ (mec)

Bron: De Standaard
Datum: 6/ 11/2017
http://www.standaard.be/cnt/dmf20171105_03171329

Eigen mening: Het zou ook de eerste keer zijn dat een bedrijf iets volledig doet voor de maatschappij zonder er zelf voordeel uit te halen. Ik denk niet dat we zo naïef mogen zijn. Tuurlijk is er een achterliggende reden waarom ze het fonds hebben opgericht, alleen zouden ze die niet graag blootleggen. Wat ook heel begrijpelijk is. Zoals in de reactie ook wordt aangehaald, kunnen we ze maar beter even het voordeel van de twijfel geven. Alhoewel dat ik me wel grote vragen stel over het promoten van de e-sigaretten. Bij mijn weten heeft onderzoek nog niet uitgewezen dat deze sigaretten niet schadelijk zijn. Zolang dit niet officieel is vastgesteld, vind ik het absurd om er reclame voor te maken. Voor je het weet blijkt het toch schadelijk en zijn er zoveel mensen aan verslaafd, dat je daar weer een campagne voor kan opzetten.