Van die crisis, geen eieren


De fipronilcrisis, zo stelt Luc Bonneux, heeft levens gekost. Niet door het gif, maar door het over de balk gegooide geld.


We hebben inderdaad niets geleerd van de dioxinecrisis. Tijdens de dioxinecrisis zijn vermoedelijk wel slachtoffers gevallen: de failliete boeren die zelfmoord hebben gepleegd. Verder was er geen puistje te bekennen. De gevoeligste klinische indicator van dioxinevergiftiging is chlooracne – een gemene vorm van acne, zoals bij de vergiftigde presidentskandidaat van Oekraïne, Viktor Joesjtsjenko, in 2004. Ondanks een massieve dosis dioxine is hij volledig genezen. Of langdurige blootstelling aan dioxines bij mensen kanker kan verwekken is al heel lang omstreden – wat betekent dat het bewijs al heel lang erg dun is.

Tijdens de dioxinecrisis is ook geen heel klein beetje chlooracne ontdekt. Die crisis was een van de grootste milieuhoaxen uit de Belgische geschiedenis. Dit wordt trouwens nog altijd verzwegen. Niemand wil in dit potje roeren.

Wat is er deze zomer gebeurd? Tijdens een controle werd een te hoog niveau van een verboden insecticide, fipronil, vastgesteld in eieren. Het is een redelijke wens om geen afgewerkte motorolie (dioxines) of insecticiden (fipronil) in onze voeding te vinden. Daartoe worden drempels vastgelegd en als deze drempels worden overschreden, volgt een alarm. Dat is terecht. Want er bestaat ook een ander algemeen menselijk probleem: bedrog uit winstbejag. Dat kan gaan van het vullen van dure flessen met goedkope wijn, tot dodelijke voedselfraude. In tijden van massaproductie en mogelijk grote winsten door voedselfraude loert misdaad om de hoek. Het bewaken van de voedselveiligheid is belangrijk.

Maar er is een groot verschil tussen het bewaken van de voedselveiligheid, het alert reageren op het overschrijden van minimale drempels en de gevolgen voor de volksgezondheid. In termen van volksgezondheid is de fipronilcrisis zelfs geen heel klein scheetje in een fles. De economische en ethische gevolgen van de fipronilcrisis zijn daarentegen immens. Er is geen enkele correlatie meer tussen de reële omvang van het gezondheidsprobleem en de gevolgen.


Cijferfetisjisme

Dat is ongetwijfeld de hoofdreden waarom vermoedelijk alle voedselagentschappen heel voorzichtig communiceerden over dergelijke overschrijdingen. Het nut is nul, de schade is enorm. Er is immers geen ei gevonden dat iemand ook maar een klein beetje ziek had kunnen maken. Bij acute blootstelling aan dit type insecticiden zijn de gevolgen misselijkheid en braken (tenzij bij zeer hoge doses). Dat is niet fijn, maar ook niet vreselijk. Dit gebeurt enkel aan hogere doses dan hier werden waargenomen. Om echt gevolgen ondervonden te hebben door voldoende fipronil, ook uit het allerslechtste lot, moest iemand belachelijk veel eieren gegeten hebben. De kans dat hij moest overgeven van de overdosis eieren, was trouwens heel veel groter dan van de fipronil.

Zo gauw de woorden preventie en veiligheid vallen, wordt iedere vorm van wijs beslissen over redelijke risico’s en verantwoorde actie verlaten en vervangen door blind cijferfetisjisme. Zot is nog niet zot genoeg. Dit fetisjisme heeft eens te meer aanleiding gegeven tot een immense verspilling van voedsel, dierenlevens en geld.

In de geneeskunde en gezondheidseconomie kennen we de maatstaf van het aantallen euro’s per gewonnen levensjaar. We kunnen met geld levens kopen of dat ook nalaten. Bepaalde interventies vinden we zo duur, dat we ze niet langer verantwoord achten. Daar sterven mensen door. Dat zijn zeer moeilijke beslissingen. Maar niemand twijfelt erover dat middelen beperkt zijn en dat we ze verantwoord moeten inzetten.

Waar is de redelijkheid in de fipronilcrisis? Het aantal te winnen levensjaren door het massaal verwoesten van eieren en kippen voor deze onbenullige besmetting is zelfs geen klein cijfer na de nul. Het verloren geld is wel aanzienlijk. Je kan met geld levensjaren kopen. Herinner je: we doen bepaalde dingen in de geneeskunde niet, omdat we ze te duur vinden. De fipronilcrisis kost dus levens: niet door de fipronil, maar door het over de balk gegooide geld.

En dan vergeten we het lot van de producenten van eieren. Bij een volgende ongevaarlijke pseudo-crisis zullen voedselagentschappen weer voor het blok staan. Hangen we dit aan de grote klok, met verwoesting van geld, dieren en soms ook mensenlevens als gevolg? Of proberen we het maar weer weg te moffelen om massale schade door idiote overreactie te voorkomen?

In een ideale wereld hadden deskundigen besloten: er is niets ernstigs gebeurd. De verantwoordelijken voor deze crisis moeten worden bestraft. De burger moet worden ingelicht. In de ideale wereld hebben burgers op school ook wat over risico’s geleerd. In de ideale wereld blijft de fipronilcrisis een zeer klein fait divers, een zaak voor politie en rechters.


DS, 16-08-2017 (Luc Bonneux)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB