‘Vergrijzing remt groei niet’

Dinsdag 18 april 2017 om 06:10 door Van onze redacteur Dries De Smet

Een Kuka-robot schenkt een glas bier in. Foto: blg
De robot hoeft onze vijand niet te zijn. Uit nieuw onderzoek blijkt dat vergrijzende landen net sneller groeien omdat ze eerder robots inzetten.

De Belgische bevolking wordt elk jaar een beetje grijzer, en hoopgevend is dat niet voor de economische groei. Een steeds kleinere groep mensen moet immers voor meer mensen produceren. Die evolutie is niet min: vandaag zijn er per 67-plusser vier mensen tussen de 18 en 66 jaar. In 2060 zijn dat er volgens het Planbureau nog maar 2,5.

Om die demografische evolutie tegen te gaan, zijn er volgens Freddy Heylen, professor economie aan de UGent, twee opties: de werkende bevolking klopt meer uren of de werkende bevolking wordt productiever.

Dat eerste zal gebeuren, voorspelt Heylen in een nieuw onderzoek dat hij deed met Willem Devriendt. Het aantal gewerkte uren per Belg zal nog met enkele procenten stijgen. Maar dat zal niet volstaan. Devriendt en Heylen voorspellen dat de vergrijzing de Belgische economie de komende 25 jaar gemiddeld 0,4 procent groei zal kosten. Tegelijkertijd stijgen de pensioenuitgaven de volgende vijftig jaar met 1,7 procent per jaar.

Automatiseer

De UGent-onderzoekers houden geen rekening met de productiviteitsstijgingen die samengaan met de vergrijzing. En net die kunnen erg belangrijk zijn, zeggen de economen Daron Acemoglu en Pascual Restrepo in nieuw onderzoek. Zij stellen vast dat snel vergrijzende landen er als de kippen bij zijn om industriële robots te omarmen. Dat komt volgens hen omdat de vergrijzing schaarste creëert op de arbeidsmarkt, wat bedrijven aanzet om meer te investeren in automatisering.

Heylen is niet verrast door die bevinding. ‘Ook wij stelden in eerder onderzoek vast dat hogere loonkosten voor technologische vernieuwing zorgen.’

Acemoglu en Restrepo onderzochten de impact van vergrijzing tussen 1990 en 2015 in 169 landen. Daaruit blijkt dat vergrijzende landen niet trager, maar juist sneller groeien. Wat dus zou betekenen dat de door de vergrijzing in gang gezette automatisering de negatieve effecten van de vergrijzing compenseert.

Dat strookt niet met de zogenaamde theorie van ‘secular stagnation’. Alvin Hansen opperde in 1939 dat de vergrijzing een belangrijke oorzaak is van een langere periode van lage groei. Die theorie werd, door de lage groei wereldwijd, de laatste jaren opnieuw populair.

Daarmee is de discussie over het economisch effect van de vergrijzing zeker niet afgesloten. Onderzoekers van het IMF vonden eind vorig jaar immers precies het tegenovergestelde effect.

Zij stelden vast dat door de vergrijzing niet alleen de hele bevolking ouder wordt, maar ook de werkende bevolking. Werknemers worden productiever als ze ouder worden, maar dat stopt tussen hun veertigste en vijftigste. En dat weegt op de arbeidsproductiviteit, wat uiteindelijk de groei doet dalen. Dat negatief effect stellen de IMF-onderzoekers voor de Europese landen vast. Ze voorspellen dat de vergrijzing de productiviteit in de westerse landen elk jaar met 0,2 zal doen dalen, tot 2035. Vooral in de zuiderse Europese landen – Griekenland, Spanje, Portugal en Italië – zal de impact groot zijn.

De twee studies spreken elkaar dus tegen. ‘Op basis van het huidige onderzoek kan je dus geen besluiten trekken’, zegt Heylen. ‘Maar Acemoglu stipt wel een interessante piste aan die zeker verder moet onderzocht worden.’

Beleid

De effecten van de vergrijzing hangen overigens sterk af van het beleid. En daar heeft België nog wel wat mogelijkheden om de negatieve effecten van de vergrijzing te counteren, stelt Heylen. ‘We hebben fantastische mogelijkheden om mensen meer te laten werken.’

Er zijn immers belangrijke groepen, zoals ouderen en laaggeschoolden, waar de werkzaamheidsgraad erg laag ligt. En om de productiviteit op te krikken, kan er ook meer geïnvesteerd worden in onderzoek en ontwikkeling. ‘Ook daar liggen we behoorlijk achter’, aldus Heylen.

Bron
De Smet, D. (2017, April 18). ‘Vergrijzing remt groei niet’. Opgehaald van standaard.be: http://www.standaard.be/cnt/dmf20170417_02837693

Persoonlijke mening
We zullen allemaal langer moeten werken, dat staat vast.


"Dat komt volgens hen omdat de vergrijzing schaarste creëert op de arbeidsmarkt, wat bedrijven aanzet om meer te investeren in automatisering."

Ik vind het goed dat (nakende) tekort op de arbeidsmarkt kan opgevangen door technische installaties, ook wel robots genoemd.
Vooral de foto van het artikel sprak mij aan. En ik hoop dan ook dat robots geen jobs gaan uitvoeren met een sociale dimensie. Daarnaast bestaat de kans ook dat robots verder routine taken van (lagergeschoolden) arbeiders gaat overnemen. Die jobs, met vaak een hoge loonkost, moeten er ook zijn.
Nu lijkt het dat ik tegen automatisatie en robots ben, zeker niet. De foto, van het artikel, trok meteen mijn aandacht aan. Aan automatisatie zijn voordelen verbonden maar er zijn toch een aantal mogelijk valkuilen. Het komt er op aan om robots op een doordachte en maatschappelijk verantwoorde manier in te zetten.