Het moeilijke kan het goede in de weg staan

Etienne Vermeersch


Internationale verdragen, ook al zijn ze met de beste bedoelingen geconstrueerd, doorstaan soms na verloop van tijd de toets met de werkelijkheid niet. Of het psychologisch draagvermogen van een bevolking. Etienne Vermeersch hoopt dat gedurfde ingrepen een realistische inschatting krijgen en niet demagogisch van tafel worden geveegd.


Ad impossibile nemo tenetur. ‘Niemand is verplicht tot het onmogelijke.’ Deze Latijnse stelregel is zowel op het morele als op het juridische vlak onontkoombaar. Bovendien geldt die zowel voor maatschappijen als voor individuen. Als momenteel circa 100.000 jonge mannen, een volledig verantwoorde asielaanvraag zouden richten tot Luxemburg, dan is het evident dat de strikte toepassing van de huidige Europese visie op de Conventie van Genève, tot de totale ineenstorting van de sociale zekerheid van dat land zou leiden. Die norm kan dus op hen niet toepasbaar zijn.

Je kan dat een overdreven voorbeeld vinden. Daarom dit. Nu heeft Afrika ongeveer 1,1 miljard inwoners, van wie velen rond of onder de armoedegrens leven. Volgens VN-vooruitzichten komen er daar tegen 2050 een miljard bij. Rekening houdend met de klimaatcrisis is het nagenoeg zeker dat ruim de helft van hen naar Europa zullen willen komen. Kan Europa dat aan? Neen. ‘Maar dat zullen “economische vluchtelingen” zijn, dus na snelle controle vatbaar voor push-back.’ Akkoord, maar heel snel zal die bevolkingsexplosie leiden tot (burger)oorlogen en dan worden ze kortweg ‘vluchtelingen’. Kan Europa dat aan? Neen.

Het spreekt dus vanzelf dat, wat de huidige internationale verdragen ook voorschrijven, een heel aparte benadering van dit probleem vereist zal zijn.


Een les van Lenin

Rekening houdend met de hierboven vermelde stelregel zijn hoogdravende uitspraken over Europese waarden en Internationale Verdragen in dergelijke extreme situaties niet echt to the point. Dat zijn wel waardevolle doelstellingen, maar de zinvolle toepassing ervan moet niet met verontwaardigde kreten, maar via redelijk overleg worden gevonden. De huidige vluchtelingencrisis is maar een voorbode van wat ons vanuit Afrika te wachten staat, maar ze is toch al voldoende complex om opiniemakers en politici van uiteenlopende landen en stromingen stilaan tot radeloosheid te brengen.

Daarom is het nuttig de toepassing van onze stelregel verder te preciseren. Lenin heeft, naast veel onzin, ook een heel belangrijke gedachte naar voren gebracht. Na zijn eerste poging om een radicale economische hervorming door te voeren, besefte hij dat die rampzalige gevolgen had. Hij zette enkele stappen terug en voerde zijn ‘Nieuwe Economische Politiek’ in. Hij beargumenteerde dat met de stelling dat er bij de bevolking, afhankelijk van de historische situatie, een ‘maximaal mogelijk bewustzijn’ bestaat. Hij bleef erbij dat zijn aanvankelijke economische hervorming objectief de juiste was, maar hij zag in dat de bevolking dat nog niet kon beseffen, en dat hij met dat ‘maximum aan mogelijk besef’ rekening moest houden.


Economie en psychologie

Toegepast op de huidige crisis is de vraag niet wat het percentage vluchtelingen is dat Europa economisch gezien aankan, maar welk percentage onze bevolking psychologisch aankan, zonder te evolueren naar allerlei onaanvaardbare houdingen en daden. Het volstaat niet de mensen dan uit te schelden voor racisten of fascisten. Integendeel, zodra het ongenoegen een bepaald peil heeft bereikt, moeten beleidsmensen en journalisten ermee stoppen anderen betweterig te diaboliseren, vertrekkend vanuit hun torenhoog onbevlekt geweten. Ze moeten zoeken naar de wortel van de problemen en zorgvuldig de mogelijkheden tot oplossing afwegen. Als mensen zich bang afvragen wat er zal gebeuren met de wachtlijsten voor hun gehandicapte kinderen, moeten degenen die er sowieso beter voorstaan daar niet minachtend over doen.


De verdienste van het plan-Samsom

Het siert John Crombez en de weinigen – zoals Mark Elchardus (DS 4 februari) of Johan Vande Lanotte (DS 6 februari), die hem steunden – dat hij de moed had om de zaak ook eens van de kant van de doorsneemens te zien. Dat hij bereid was om na te denken over een concreet plan dat rekening poogt te houden met de stelregel hierboven, ook al moet dat beperkingen opleggen aan een Europese Richtlijn die geen rekening hield met de mensenmassa’s die op ons zouden afkomen; die evenmin rekening hield met het feit dat de komst van grote groepen met een heel andere culturele achtergrond de mensen bang maakt; vooral als die angst – eventueel ten onrechte – dan nog bevestigd lijkt te worden door gebeurtenissen zoals ‘Keulen’.

Uit een brede enquête van het PEW Research Center in 2013, blijkt dat 91 procent van de Irakese moslims vindt dat de sharia de wet van het land zou moeten zijn. Volgens 92 procent moet de vrouw altijd haar man gehoorzamen en slechts 22 procent aanvaardt dat dochters hetzelfde erfrecht hebben als zonen. Bijna de helft is van mening dat geloofsafval de doodstraf verdient. Zijn onze mensen dom als ze intuïtief vrezen dat opinies en gedragingen niet zomaar verdwijnen als mensen een voet op Europese bodem zetten?

Uiteraard vertoont het plan-Samsom tekorten: te veel hangt af van de goodwill van Turkije, maar dat geldt nog veel meer voor de alternatieve voorstellen die ik gezien heb. De noodzaak van quota, hoe ook ingevuld, is onvermijdelijk geworden en push-backs in de zin van ‘terugbrengen wie geen asiel krijgt’, passen wij, meer bepaald ook socialistische ministers, sinds 1980 toe. Gammele bootjes rechtsomkeert laten maken is daar natuurlijk een onaanvaardbare vorm van, maar dat is zeker niet de bedoeling van Samsom.


Realiteitszin

Het is waar, wat sommigen suggereren, dat een echt rechtvaardige benadering erin zou bestaan in de kampen zelf asiel te laten aanvragen en de gegadigden met bussen of vliegtuigen naar Europa te brengen. Maar beseft men wel dat het over miljoenen mensen gaat en dat het ‘maximum aan aanvaarding’ dan nog vlugger zal overschreden zijn, niet alleen in Oost-Europa, maar ook bij ons? Is die weg naar een xenofobe, haatdragende conflictmaatschappij zo’n mooi vooruitzicht?

Een optimale tijdelijke opvang in de kampen en een snelle beëindiging van de oorlog door troepeninzet tegen IS, vormen de enige mogelijke oplossing. Maar daar pleiten we al heel lang voor.


DS, 13-02-2016 (Etienne Vermeersch)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB