Gelijk ook wij vergeven...


Duitsland weigert Griekse schuld kwijt te schelden. Maar aan geen enkel land werd in de twintigste eeuw meer schuld kwijtgescholden dan aan Duitsland. Ook Griekenland deed een inspanning. Dat zetten de Grieken graag in de verf.


Op 10 april 1953 richtte de Amerikaanse president Dwight Eisenhower zich met een dringend verzoek tot de Senaat. Of de heren senatoren snel hun goedkeuring konden geven aan een overeenkomst die de drie geallieerde mogendheden Groot-Brittannië, Frankrijk en de VS hadden afgesloten met hun voormalige vijand Duitsland. Voormalige vijand, inderdaad, want de Bondsrepubliek was intussen een gerespecteerde natie geworden.


Helft van schuld geschrapt

In het akkoord dat Eisenhower graag goedgekeurd wilde zien, haalden twintig westerse landen een streep door zowat de helft van de schuld die Duitsland bij hen had openstaan. Het London Debt Agreement, afgesloten op 27 februari 1953, was het resultaat van zes maanden durende onderhandelingen tussen vertegenwoordigers van de schuldeisers, die het jaar voordien in de Britse hoofdstad plaatsvonden. Wekenlang hadden delegatieleden in de chique zalen van het Lancaster House – een neo-klassiek landhuis tegenover Buckingham Palace – geruzied over het geld dat ze nog van de Duitsers tegoed hadden. Geld dat ze uitgeleend hadden voor de oorlog, en ook betalingen voor hetgeen de Duitsers zich tijdens de oorlog hadden toegeëigend.

Het resultaat van de onderhandelingen was verrassend. Duitsland, het land dat zijn buurlanden met grof geweld onder de voet had gelopen, miljoenen Joden had uitgeroeid, complete steden had platgebombardeerd en zowat de hele wereld tegen zich in het harnas had gejaagd, kreeg van zijn voormalige vijanden een cadeau van 15 miljard Duitse mark.

Over het waarom van die op het oog bizarre overeenkomst was Eisenhower in zijn boodschap aan de Senaat in Washington bijzonder helder. ‘Deze overeenkomst moet niet alleen in een financieel licht worden gezien, maar ook in relatie tot de het voornaamste doel van het Amerikaanse beleid ter zake: van Duitsland een verantwoordelijke natie maken in de gemeenschap van vrije landen’.


Strategie

Het schrappen van de schuld was een lage prijs in verhouding tot het doel dat de VS voor ogen hadden: de Duitse economie zo snel mogelijk op poten krijgen en zo een dam opwerpen tegen het communisme.

Het is jammer voor de Grieken dat voor hen anno 2015 geen strategisch belangrijke rol op het wereldwijde schaakbord is weggelegd. Het cynische is namelijk dat Griekenland in 1953 behoorde tot de groep van twintig landen die Duitsland zijn schulden vergaf, maar dat Duitsland er nu niet aan denkt om ook aan Griekenland zijn schulden te vergeven. Van een nieuwe Griekse schuldherschikking kan geen sprake zijn, verklaarde Bondskanselier Angela Merkel vorig weekend nog. Ook niet als na de verkiezingen van 25 januari de linkse partij Syriza aan de macht komt.

Alexis Tsipras, de leider van Syriza, vindt die houding bijzonder laakbaar. Een centraal onderdeel van zijn verkiezingscampagne is de oproep voor een nieuwe schuldenconferentie, naar het voorbeeld van de London Debt Conference uit 1952. Met als doel om ook Griekenland te gunnen wat Duitsland 61 jaar geleden werd gegund: een schuldkwijtschelding die het land opnieuw in staat stelt om zich economisch te ontwikkelen na een periode van economische neergang. Tsipras ziet niet in waarom dat aan het vredelievende Griekenland geweigerd zou worden, als het destijds wel toegestaan werd aan de meeste oorlogszuchtige natie ter wereld.

Dat Duitsland in 1953 bijzonder goed wegkwam, valt niet te ontkennen. Het London Debt Agreement trok een streep door 15,2 miljard Duitse mark aan schulden, op een totaal van 29,7 miljard Duitse mark. Van de Duitse schuldenberg werd dus 51,2 procent kwijtgescholden.

Maar dat was niet alles. Voor de terugbetaling van de schuld die overbleef, kreeg het land bijzonder gunstige voorwaarden toegekend. De rente werd verlaagd, looptijden werden verlengd, achterstallige interestbetalingen werden gekapitaliseerd, en – het belangrijkste – Duitsland hoefde jaarlijks nooit méér terug te betalen dan 5 procent van zijn export-inkomsten. De herschikking had betrekking op schulden die Duitsland vóór en tijdens de oorlog was aangegaan, niet op eventuele schadeloosstellingen voor de oorlogshandelingen zelf. In het London Debt Agreement werd een artikel opgenomen dat besprekingen over schadeloosstellingen uitstelde tot een eventuele hereniging van het land. Toen het in 1990 inderdaad zover was, kwamen de geallieerden en de beide Duitslanden overeen om de kwestie maar met de mantel der liefde te bedekken.

Dat de geallieerden in 1952 zo ruimhartig waren voor een land dat hen kort daarvoor nog met grof geweld had bestreden, had ook te maken met slechte ervaringen uit het verleden. Na de Eerste Wereldoorlog werd de omgekeerde weg bewandeld. In het verdrag van Versailles werd Duitsland opgezadeld met de verplichting om enorme herstelbetalingen te doen. Dat bracht het land economisch op de knieën, leidde tot de beruchte hyperinflatie en was er mede de oorzaak van dat de gefrustreerde bevolking vijftien jaar later de nazi’s aan de macht liet komen.


Een trap na

Die ervaringen hadden het inzicht gebracht dat het geen goed idee was om een vernederde vijand na de oorlog nog eens een financiële trap na te geven. Integendeel, het was beter om de gevloerde natie de helpende hand te reiken, zodat ze snel weer overeind kon krabbelen. Vooral de Verenigde Staten hadden daarbij hun eigen belang voor ogen. Naast de geopolitieke overweging dat een sterk en welvarend West-Duitsland de beste barrière tegen het oprukkende communisme vormde, was er ook de eigen economie die niet mocht ineenstuiken. Door de oorlogseconomie draaiden de Amerikaanse fabrieken op volle toeren. Het was zaak om dat zo te houden. Europa de middelen geven om Amerikaanse producten te kopen, leek de meest efficiënte aanpak. En daarbij kon het niet de bedoeling zijn dat de Marshall-hulp meteen weer zou wegvloeien in de vorm van schuldaflossingen aan de buurlanden.


Wirtschaftswunder

De aanpak werkte wonderwel. Bevrijd van de helft van zijn schuldenberg, kon West-Duitsland zich razendsnel opwerken tot het roemruchte Wirtschaftswunder. Zoals gepland, was het vooral export dat de economie de wind in de zeilen gaf. De binnenlandse markt moest immers eerst nog bekomen van de oorlogsontberingen.

Die traditie om vooral voor de export te produceren, heeft de Duitsers erg bewust gemaakt van hun concurrentiepositie. En dat heeft er weer toe geleid dat het land nu de economische motor van de eurozone is geworden, en daardoor de voornaamste schuldeiser van Griekenland. Dat de schuldkwijtschelding van 1953 een essentiële factor geweest is die Duitsland geholpen heeft om zijn huidige economische superioriteit te bereiken, wordt door weinig economen betwist. Door mee de London Debt Agreement te ondertekenen, hebben de Grieken geholpen om Duitsland tot ontwikkeling te brengen. Neem het ze eens kwalijk dat ze nu een tegenprestatie vragen.


DS, 10-01-2015 (Ruben Mooijman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB