Europa’s 9/11?

Jonathan Holslag


Europa’s nabuurschap krijgt te maken met een nieuw soort anarchie, die deze week genadeloos uithaalde naar weerloze burgers uit Europa zelf. Het drama van vlucht MH17 dwingt Jonathan Holslag om belangrijke lessen te trekken over onze veiligheid in deze turbulente eenentwintigste eeuw.


Voor wie er nog aan twijfelt, de geopolitiek is terug van nooit weggeweest. Nu pas begint het echter te dagen dat de afstand tussen Kiev en Knokke echt niet zo groot is. Alle Europese landen ertussen, opeengepakt in het kleine aanhangseltje van het gigantische Euraziatische continent, zijn voor hun veiligheid op elkaar aangewezen. Voor wie meent dat we ons een terugkeer naar een knikkerzak van botsende Europese ministaatjes kunnen veroorloven, komt de aanslag op vlucht MH17 als een pijnlijke confrontatie met die nieuwe realiteit.

Wellicht is de aanslag een ongeluk. Er circuleren immers beelden van een BUK-lanceerinstallatie zonder bijbehorende mobiele radar en commandocentrale. Maar zo’n ongeluk is te voorzien wanneer een geducht wapen in de handen valt van rebellen. Zelfs al zou het luchtafweergeschut gestolen zijn uit Oekraïense arsenalen en bemand door Oekraïense overlopers, dan nog is het bijzonder onwaarschijnlijk dat zij werden ingezet zonder Russische toestemming en steun. Dat betekent dat de halfslachtige sancties van het Westen niet hebben gewerkt. Dat hoeft niet te verbazen als men aan de ene kant van de Atlantische Oceaan voluit wil gaan en de andere zijde verdeeld is en verknecht zit aan Russisch gas.


Slap Europa

Als er ook maar enig verband wordt bevestigd tussen MH17 en het Kremlin, dan is dat, vergissing of niet, medeplichtigheid aan terrorisme. Poetin zal daarvoor moeten boeten.

Maar het gaat hier om meer dan Poetin. De crisis in Oekraïne was blijkbaar onvoldoende om de Europese lidstaten tot meer samenwerking in de energiesector te bewegen. Overleg in Brussel om de afhankelijkheid van Russisch gas terug te dringen, draaide op niets uit. In april nog garandeerde topman Ben van Beurden aan Poetin dat de plannen van Shell in Rusland niet zullen worden opgeborgen. Bij BP klonk hetzelfde. Het Italiaanse ENI sloot in mei een nieuwe mega-deal met Gazprom en een maand later gaf Oostenrijk zijn fiat voor de controversiële Southstream pijpleiding van Gazprom. Het gaat dus ook om strategische kortzichtigheid en opportunisme bij onze leiders.

De kans is natuurlijk groot dat bij een aantal Europese leiders, na de periode van opportunisme, de periode van paniek aanbreekt en ze zich met zijn allen achter de Verenigde Staten zullen scharen om Rusland in het nauw te drijven – en zo wellicht in de armen van de Chinezen. Door alle aandacht af te wenden naar de despoot van het Kremlin, ontlopen we ook de eigen verantwoordelijkheid. Europa heeft de voorbije jaren een machtsvacuüm langs zijn hele buitengrens gecreëerd en het nagelaten om stevige partnerschappen met de regionale grootmachten te bouwen. We hebben als het ware een open uitnodiging verstrekt aan eenieder die machtsspelletjes wil spelen in onze achtertuin.


Kernwapens, landmijnen en raketten

Enkel een krachtig nabuurschapsbeleid en een nieuwe Europese invloedssfeer kunnen de komende generaties Europeanen voor meer onveiligheid behoeden. Het fenomeen van zwaarbewapende rebellen blijft immers niet beperkt tot het oosten van Oekraïne. Het bulkt van de zware wapens in de Sahel. Na de val van Kadhafi zijn gewapende groepen aan de haal gegaan met tientallen luchtdoelraketten, weliswaar met een korter bereik. Naar alle waarschijnlijkheid hebben ook rebellen in Syrië en Irak deze zogenoemde MAN-PAD’s in hun bezit. Er circuleren filmpjes op het internet van jihadi met Igla-lanceerders, die een hoogte van 4 kilometer kunnen halen. Dat is van een andere orde dan de Russische BUK, maar toch voldoende om een stijgend of dalend lijnvliegtuig te kunnen treffen.

Het is overigens niet alleen de luchtvaart die bedreigd word. Andere raketten kunnen met wat knutselwerk gemakkelijk worden ingezet tegen onze koopvaardij tussen de Rode Zee en de Straat van Gibraltar. Hezbollah beschikt bijvoorbeeld over de geduchte Chinese C-802 anti-schipraketten met een bereik van meer dan 200 kilometer.

De onzekerheid over de verspreiding van die tuigen in Europa’s nabuurschap is in zekere zin de prijs die we betalen voor ondoordachte beslissingen in het verleden. Nog steeds blijven luchtdoel- en andere raketten toestromen, vooral vanuit Rusland, de Golfstaten en China. Bijna besliste Washington om luchtdoelraketten te leveren aan de opstandelingen in Syrië.

Wellicht wordt het tijd dat in navolging van de strijd tegen nucleaire proliferatie of de verspreiding van landmijnen, Europa nu het voortouw neemt in de strijd tegen de tomeloze proliferatie van raketten. Een conventie over luchtdoelraketten is het minste wat we de slachtoffers van MH17 verplicht zijn.

Het mag misschien cynisch overkomen om dergelijke conclusies naar voren te schuiven terwijl in Oekraïne gezocht wordt naar slachtoffers, maar dit zou Europa’s nine eleven moeten zijn, een scharnierpunt in ons strategisch denken, maar dan een dat naast vergelding vooral leidt tot meer inspanningen om de veiligheid van de 500 miljoen Europeanen in deze bijzonder rusteloze wereld te verzekeren.


DS, 19-07-2014 (Jonathan Holslag)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB