Vijf vragen over het referendum in Oost-Oekraïne


Kiezers in twee onrustige regio's in het oosten van Oekraïne - Donetsk en Loegansk - kunnen vandaag een stem uitbrengen in een referendum over onafhankelijkheid. De referenda, in alle haast georganiseerd door pro-Russische betogers, worden door het Westen en de Oekraïense regering in Kiev afgekeurd, maar het is niet duidelijk of Rusland de uitslag van het referendum steunt nu de Russische president Vladimir Poetin heeft opgeroepen tot uitstel van de volksraadpleging. Hoe dan ook is het zeker dat de stembusgang de spanningen in het gebied verder zal doen oplopen. Hieronder vijf vragen en antwoorden over het referendum.

Hoe is het begonnen?
Sinds Viktor Janoekovitsj, de Russischgezinde president van Oekraïne, in februari werd afgezet na maanden van protesten in de hoofdstad, koesteren veel mensen in het oosten en zuiden van Oekraïne wrok tegen de nieuwe machthebbers. De meerderheid van de bevolking in het zuiden van het land spreekt Russisch als moedertaal en velen menen dat de nieuwe regering bestaat uit nationalisten - of zelfs fascisten - die de Russischtalige bevolking wil onderdrukken.

Het schiereiland de Krim organiseerde nog geen maand na het afzetten van Janoekovitsj een referendum over afscheiding van Oekraïne. Kort daarna werd de Krim ingelijfd door Rusland. In april begonnen in Donetsk betogers zich ook te roeren. Ze bezetten politiebureaus en overheidsgebouwen, zetten controleposten op en grepen in diverse steden de macht.

Waarover wordt vandaag gestemd?
Op het stembiljet staat de vraag of kiezers instemmen met de oprichting van een soevereine en onafhankelijke 'volksrepubliek'. Wat het uiteindelijke doel is is echter niet duidelijk. In Donetsk hebben de organisatoren van het referendum gezegd dat in het geval een meerderheid voor stemt er later wordt besloten of de regio onafhankelijk blijft, aansluiting zoekt bij Rusland of onderdeel blijft uitmaken van Oekraïne, maar dan met meer autonomie.

© reuters.
Een lange rij vandaag voor een stembureau in Donetsk.

In hoeverre is Rusland bij de kwestie betrokken?
Kiev en het Westen beweren dat Rusland de onrust in het oosten opstookt of zelfs stuurt, met als doel of het zoeken van een voorwendsel voor een invasie en verovering van de regio, of het destabiliseren van Oekraïne met als doel het land te dwingen de aspiraties voor aansluiting bij de EU en de NAVO te laten varen. Rusland ontkent in alle toonaarden dat het agenten in het oosten van Oekraïne heeft, maar duidelijk is dat Moskou grote invloed heeft.

Afgelopen woensdag riep Poetin op tot uitstel van het referendum, maar het kan zijn dat dit bedoeld is om Rusland neer te zetten als vredestichter. Dat de betogers donderdag de oproep van Poetin terzijde schoven kan dan dienen om te laten zien dat ze geen marionetten van Moskou zijn, maar een volksbeweging die zich verzet tegen de dreiging van genocide.

Welke uitslag kan worden verwacht?
Uit peilingen is gebleken dat een grote meerderheid in het oosten onderdeel wil blijven uitmaken van Oekraïne, maar dat betekent niet dat er automatisch tegen een volksrepubliek wordt gestemd. Zwevende kiezers zijn mogelijk de afgelopen week naar het ja-kamp overgelopen na de gevechten in Odessa tussen pro-Russische betogers en aanhangers van de regering in Kiev. Tientallen pro-Russische activisten kwamen om toen het gebouw waar ze zich in verschanst hadden in brand werd gestoken.

Hoewel Odessa ver weg ligt van de regio's waar nu een referendum wordt gehouden, kan het wel de indruk wekken dat het regeringskamp gewelddadig en wraakzuchtig is. Tegenstanders van de volksrepubliek kiezen er bovendien mogelijk voor om helemaal niet te stemmen, vanwege de intimiderende sfeer. En door het ontbreken van internationale waarnemers is het nog maar de vraag hoe betrouwbaar de uitslagen zullen zijn.

© afp.
Pro-Russische militanten voor een regeringsgebouw in Loegansk.

Wat gebeurt er na het referendum?
Als de meerderheid kiest voor meer autonomie en de betogers aandringen op aansluiting bij Rusland zit Moskou met een dilemma. De sancties die door de VS en de EU zijn ingesteld na de inlijving van de Krim beginnen al gevolgen te hebben voor de Russische economie. De vraag is of Rusland zit te wachten op nog meer strafmaatregelen. Bovendien is het logistiek een grote uitdaging. Op de Krim was al een groot contingent Russische militairen gelegerd en konden versterkingen snel worden aangevoerd voordat Oekraïne militairen kon sturen. In het oosten heeft Oekraïne echter al militairen zitten.

Aan de andere kant: Poetin heeft eerder gezegd dat Rusland het recht heeft op het heroveren van gebieden die het door 'historische onjuistheden' heeft verloren. Dit argument voerde hij aan voor de inlijving van de Krim. Daardoor kan Rusland zich wel eens verplicht voelen alsnog Donetsk en Loegansk te annexeren.

Bron: De Morgen, 11/05/2014
Eigen mening:
De spanningen lopen heel hoog op in Oekraïne. Dat er nu een referendum wordt georganiseerd vind ik dubbel. Langst de ene kant vind ik het goed dat er wordt gepeild naar de mening van de inwoners in verband met het al dan niet aansluiten bij Rusland. Langst de andere kant vind ik dit referendum onbetrouwbaar. Veel mensen staan onder druk om te kiezen voor de aansluiting bij Rusland. Daarom ben ik meer voor het idee dat er in Oekraïne meer bevoegdheden worden gegeven aan de departementen. Ik denk dat dit voor meer rust zal zorgen dan aansluiting bij Rusland. Dat Rusland het argument aanhaalt om deze gebieden opnieuw te annexeren omdat ze deze door historische onjuistheden zijn verloren, vind ik absurd.