Het was niet zonder ironische glimlach, dat de universiteiten van Gent en Brussel (ULB) afgelopen vrijdag hun vijfjaarlijkse journalistenenquête voorstelden. Niet minder dan 85% van de ondervraagde Belgische journalisten antwoordt daarin bevestigend op de stelling: ‘De sensationalisering van het nieuws is de voorbije vijf jaar toegenomen.’ ‘Als wij dat zeggen, dan is de reactie uit de sector altijd bijzonder afwijzend, op het agressieve af’, zegt professor Karin Raeymaeckers, die het onderzoek leidde. ‘Maar kijk: de journalisten zeggen het zelf.’
Het is sinds 2003 de derde keer dat het Center for Journalism Studies van de Universiteit Gent een grootschalige bevraging organiseert van de Vlaamse beroepsjournalisten, en journalisten van beroep. (Voor het verschil tussen die twee: zie later.) Er wordt daarin onder meer gepeild naar hun sociodemografisch profiel (hoe oud is de gemiddelde journalist, is die man of vrouw, gehuwd of alleenstaand, hoogopgeleid of niet, stemt hij links of rechts…?), hun werkvoorwaarden, hun houding in deontologische vraagstukken, en ook hun ‘opvattingen over recente trends in de journalistiek.’

Die laatste vragen leveren enkele opmerkelijke resultaten op. (Geen nood: over de andere, en dan met name over de politieke voorkeur, schrijf ik een volgend stuk.) Op de stelling ‘de sensationalisering van het nieuws is de voorbije vijf jaar toegenomen’ antwoordt 36% van de Belgische journalisten ‘helemaal akkoord’, en 49% ‘akkoord’. Een totaal van 85%.

Ongeveer hetzelfde resultaat zien we bij de stelling ‘in de mainstream media is er nog amper ruimte voor diepgravende onderzoeksjournalistiek’: 82% is het daarmee eens. (36% is helemaal akkoord, 46% gewoon akkoord.)

‘Het gebruik van kant-en-klaar aangeleverd nieuws neemt toe’: 17% helemaal akkoord, 47% akkoord. (Een totaal van 64%)

63% vindt nog dat de media ‘te veel’ aandacht besteden aan soft nieuws, 56% vindt dat de globale kwaliteit van de journalistieke berichtgeving aan het dalen is, en 55% dat ‘de media’ almaar minder aandacht besteden aan buitenlandberichtgeving.

Dat zijn straffe cijfers.

En ze kunnen slechts in beperkte mate gerelativeerd worden. Het is de eerste keer dat de journalistenenquête ook Franstalige journalisten bevraagt. Het blijkt nu dat zij een pak pessimistischer zijn dan hun Vlaamse collega’s. 90% van de Franstaligen ziet de sensationalisering toenemen, tegenover ‘slechts’ 79% van de Vlamingen. 88% van de Franstaligen ziet nauwelijks nog ruimte voor onderzoeksjournalistiek, tegenover 75% van de Vlamingen. Kijken we naar de vraag over de globale kwaliteit van het nieuws, dan is het verschil het grootst: 71% van de Franstaligen ziet die dalen, tegenover 42% van de Vlamingen.

Vergelijken we met de vorige journalistenenquête, uit 2008 (die enkel bij Vlamingen werd uitgevoerd), dan zien we bovendien een verbetering. De studie schrijft: ‘Zo is het aantal Vlaamse beroepsjournalisten dat (helemaal) akkoord gaat met de stelling dat de media te veel aandacht besteden aan soft news gedaald van 66% naar 58% in vergelijking met de data uit 2008. Hetzelfde geldt voor de stelling dat de sensationalisering van het nieuws de voorbije vijf jaar is toegenomen (van 83% naar 79%) en voor de stelling dat de globale kwaliteit van de journalistieke berichtgeving aan het dalen is (van 46% naar 40%).'

Verder zijn ook de journalisten van beroep pessimistischer dan de beroepsjournalisten. Het verschil? Een ‘beroepsjournalist’ werkt in hoofdberoep voor een medium dat ‘algemene berichtgeving’ verstrekt. Dat zijn dus de journalisten van de kranten, weekbladen als Knack en Humo, of televisienieuwsdiensten. Een ‘journalist van beroep’ werkt voor een vakblad.

Tot zover de relativering. Maar het blijven indrukwekkende cijfers.

Vraag is natuurlijk of de perceptie klopt. Het komt bijna belachelijk, om niet te zeggen negationistisch over om die vraag nog te stellen, als niet alleen politici, onderzoekers en ‘de man in de straat’, maar nu ook de journalisten zelf aangeven dat in hun ervaring die kwaliteit inderdaad fors daalt. En toch blijf ik erover dubben. ‘Sensationalisering’ is een moeilijk objectiveerbaar begrip. Zelf begrijp ik eronder: een overmatige aandacht voor het persoonlijke, het emotionele, het dramatische en het anekdotische, die het essentiële en het noodzakelijke van de voorgrond drukt. Ik begrijp er zelfs onder: het vertekenen van de werkelijkheid, om ze spectaculairder, en dus nieuwswaardiger, te doen lijken dan ze is. Zeker als zo’n grote groep collega’s een evolutie naar méér van dat soort berichtgeving over een periode van vijf jaar heeft zien gebeuren – en dus niet over een periode van pakweg twintig of dertig jaar, wat mij zelf waarschijnlijker lijkt – dan denk ik: zou het nu echt zo zijn, als ik de voorpagina’s van De Standaard van 2008 ga vergelijken met de voorpagina’s van diezelfde krant in 2013, en ik ga turven hoe dikwijls het daar over de 'klassieke thema’s voor een kwaliteitskrant’ gaat (politiek, economie, buitenland, studies die maatschappelijke tendenzen weergeven), en hoe vaak over ‘sensationele verhalen’ (ongevallen, misdaden, dramatisch voorgestelde anekdotes), dat ik daar een significant verschil tussen zou vaststellen?

Ik neem me voor om de oefening een dezer te doen.

Maar zelfs al mocht dat niet zo zijn (nog steeds mijn hypothese), dan nog blijven deze cijfers meer dan relevant. Professor Karin Raeymaeckers, directeur van het Center for Journalism Studies dat de studie uitvoerde, merkte bij de voorstelling tussen neus en lippen op dat ‘de sector doorgaans bijzonder boos reageert als wij een opmerking maken over sensationalisering. Uit deze cijfers blijkt dat de journalisten het in grote meerderheid met ons eens zijn.’

Dat klopt. De overtuiging, die met name vaak uit de mond van hoofdredacteurs te horen is, dat ‘de kwaliteit van het nieuws in Vlaanderen nog nooit zo hoog geweest is als vandaag’ (wat zowel zou kunnen kloppen als niet kloppen, dat is nog nooit onderzocht), wordt niet gedeeld door een meerderheid van de Belgische journalisten.

Dat is een feit om rekening mee te houden.


De enquête werd gestuurd naar 4913 Belgische journalisten (2622 Vlaamse en 2291 Franstalige). 1640 daarvan beantwoordden de vragen (866 Vlaamse en 774 Franstalige), een responsgraad van 33,4%. De studie staat niet online, ik kan er dus niet naar linken. Meer resultaten, en mijn bedenkingen erbij, in volgende blogposts. Later vandaag voeg ik ook nog enkele grafiekjes toe.

Bron: www.standaard.be

Eigen mening:

Deze enquête bewijst dat de media meer en meer op sensatie belust is. Dit baart me zorgen, maatschappelijk relevant nieuws dreigt zo naar de achtergrond te verschuiven. 'Boecht'-artikelen worden hoofdpunten, omdat ze spectaculaire verhalen kunnen opleveren. Journalisten moeten hier tegenin gaan, zij moeten onderzoeksjournalistiek blijven uitvoeren. Hopelijk wordt er hieraan gewerkt en berichten de media weer vooral over wat er echt toe doet .

Zoals we in de vorige sessies bij EMCV gemerkt hebben, zien we dat de laatste jaren de media ons steeds meer BOECHT voorschotelt. Dit komt omdat men met minder relevant nieuws meer lezers wil lokken. En dit moet wel als ze willen blijven concurreren. Hierdoor gaat vaak de kwaliteit van het nieuws zienderogen achteruit. Dit is een spijtige zaak, want zo gaat het echte belangrijke nieuws vaak aan ons voorbij. Ik vind dan ook dat men minder moet kijken naar de cijfers en meer naar wat echt belangrijk is! Verder zien we vandaag de dag dat er veel minder buitenlands nieuws aan bod komt, omwille van de financiële beperkingen. Tenslotte kost personeel veel geld, zeker wanneer je ze naar het buitenland moet sturen. Hierdoor komen belangrijke feiten minder snel tot bij de pers. Nog een pijnpunt waar men in mijn ogen zou aan moeten werken.

Zoals Evelien reeds zei, is het echt duidelijk merkbaar dat er steeds meer 'boecht' in het nieuws verschijnt. De reden daarvoor is de crisis waarmee de media te maken hebben. Ze moeten er alles aan doen om met hun hoofd boven water te kunnen blijven. Dan zien journalisten sensationele artikels meestal als redding. Zulke artikels vind je overal en je kan er zo je krant mee volstoppen. Het zou inderdaad mooi zijn als men meer tijd en geld zou stoppen in echt goede, kwaliteitsvolle artikels en deze dan publiceert, maar ze hebben nu eenmaal al een geldtekort. Daarom houden ze zich vast aan het feit dat de klant koning is. De mensen willen sensatie, dus dat zullen ze krijgen. Maar men gaat moeten beseffen dat het burgers zijn en geen klanten. Ze zouden dus op de hoogte moeten worden gesteld van nieuwsfeiten die ze misschien liever niet horen. Geert Buelens verwoordde dit als volgt: “Als je kinderen alleen opvoedt met zoetigheid, leren ze nooit te eten wat voedzaam en dus essentieel is.”

Bijzonder relevant artikel dat de "Boecht-these" alleen maar onderschrijft, zoals de reacties ook al aangeven...
Meer van dat!

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB