Lat hoog leggen levert twee punten extra op


BRUSSEL - Als van een kind meer verwacht wordt, scoort het beter in de lagere school. En vice versa. Voor kansarme kinderen blijkt dat effect niet negatiever uit te draaien. ‘De sociale kloof ligt daar niet aan de verwachtingen van de leerkrachten'.


Twee punten meer of minder op tien. Dat effect heeft de verwachting die een leerkracht over een kind koestert op de schoolse prestaties van een leerling in de lagere school. Voor allochtone kinderen of kinderen met een lage sociaal-economische status is het effect niet groter, behalve in de kleuterklas.

Dat is de conclusie van een analyse die onderzoekster Sara Speybroeck (KU Leuven en Universiteit Antwerpen) gemaakt heeft op gegevens uit het grootschalige onderzoek Schoolloopbanen in het Basisonderwijs (SiBo), waar 4.000 leerlingen bij betrokken waren. Ze schreef er haar doctoraat over, dat ze vandaag verdedigt.


Pygmalion-effect

Dat de verwachtingen zichtbaar worden in de prestaties is een ‘selffulfilling prophecy'. Het wordt ook wel het Pygmalion-effect genoemd, naar het toneelstuk van George Bernard Shaw (wellicht beter bekend van de verfilming als My Fair Lady ). Het effect is al decennia beschreven en het speelt ook in Vlaamse scholen, zo heeft Sara Speybroeck nu geconstateerd.

Het verschil van twee punten in de lagere school is aanzienlijk. ‘Maar ik stel vast dat kansarme en kansrijke kinderen even vatbaar zijn voor de effecten van de verwachtingen van de leerkrachten', zegt de onderzoekster.

Zij ontdekte wel dat in de derde kleuterklas het effect van laaggespannen verwachtingen op de prestaties (het ging om een reken- en een taaltoets) wel een verschil vertoont naargelang de achtergrond van de kindjes, zij het dat het heel klein is: terwijl het algemene effect een half punt is, kwam het voor kinderen met een lagere sociale status iets hoger uit, maar nog altijd minder dan een punt.


Kloof arm-rijk

In klassen met een meerderheid van allochtonen, hebben leerkrachten hogere verwachtingen in hen. Maar of dat ook zichtbaar is in de prestaties, viel buiten de reikwijdte van dit onderzoek.

In internationale rapporten is al herhaaldelijk gezegd dat in België het (middelbaar) onderwijs de kloof tussen (kans)arm en rijk niet kan verkleinen, zelfs integendeel. Speybroeck kan uit haar analyse niet concluderen dat de verwachtingen van de leerkrachten daar in het basisonderwijs toe bijdragen. Het moet aan andere factoren liggen.

Bekeken over de lange termijn ziet ze geen verschillen meer in het verwachtingspatroon tegenover autochtone en allochtone leerlingen, en evenmin wat de sociale status betreft.

Speybroeck geeft zelf aan dat haar methode een invloed kan hebben op deze resultaten. Zo heeft ze de leerlingen van de lagere school (van eerste, vierde en zesde leerjaar) in één model samen genomen. Het is mogelijk dat er andere effecten gevonden worden als je de effecten per leerjaar onderzoekt.


Verwachtingen van ouders

Speybroeck vond nog een verband met de verwachtingen van de ouders. Wanneer ouders en leerkrachten dezelfde (hoge of lage) verwachtingen hebben over het kind, dan heeft dat een gecombineerd effect van gemiddeld 1,5 punt. Dat effect is sterker bij kinderen met een lage sociale status, in de kleuterklas.

Houden ouders en leerkrachten er een andere kijk op na, dan primeert die van de ouders en is het effect minder sterk.

De verwachtingen werden onrechtstreeks gemeten, via vragen als ‘zal dit kind extra zorg nodig hebben', of ‘zal dit kind hoger onderwijs aankunnen'.

Op welke manier de verwachtingen de prestaties beïnvloeden, heeft Speybroeck niet onderzocht. ‘Maar ander onderzoek heeft aangetoond dat leerlingen waar de onderwijzers meer in zien ook meer aandacht en feedback krijgen, en meer uitgedaagd worden', zegt ze.


DS, 15-03-2013 (Tom Ysebaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB