Krijgen rijke bedrijven de sleutel tot het menselijk leven in handen?
Kunnen bedrijven of privépersonen het exclusieve recht verwerven op de sleutel tot het menselijk leven of op onderdelen van het menselijk lichaam? Dat is één van de meest urgente vragen in het hedendaagse medisch onderzoek. Het Amerikaanse Hooggerechtshof is van plan om er een antwoord op te geven.

Het Hooggerechtshof heeft aangekondigd dat het een uitspraak gaat doen over de vraag of wetenschappers en bedrijven een patent kunnen nemen op menselijke genen. Een dergelijke uitspraak heeft niet alleen verstrekkende gevolgen voor medische onderzoeken maar ook voor de toekomst van de mensheid.

Menselijke genen die in zich het geheim van het leven dragen, mogen niet gepatenteerd worden en gebruikt voor commercieel gewin. Dat is de positie van heel wat ethici en wetenschappers.

'Geen vooruitgang in de wetenschap zonder winst'

Daartegenover staat de stelling van bedrijven en medische onderzoeksinstellingen dat de resultaten van jarenlange en dure onderzoeken ook betaald moeten worden en moeten leiden tot winst. Volgens hen is dat de belangrijkste drijfveer van commercieel medisch onderzoek en de enige manier om vooruitgang te boeken in de wetenschap.

Het Amerikaanse Hooggerechtshof gaat zich nu buigen over de zaak van Myriad Genetics, een bedrijf uit Salt Lake City, dat twee patenten heeft aangevraagd op menselijke genen. Het gaat om genen die in zich een verhoogd risico op borstkanker en baarmoederhalskanker meedragen.

'Genen mogen niet gepatenteerd worden'

De American Civil Liberties Union vecht de aanvraag van Myriad Genetics aan. Volgens de beweging mogen genen niet gepatenteerd worden. ‘Het is verkeerd om iets dat zo natuurlijk voorkomt in het menselijk lichaam als DNA toe te kennen aan een bedrijf. Dat beperkt verder onderzoek en de uitwisseling van onderzoeksresultaten,’ zei ACLU-advocaat Chris Hanssen.

Een rechter in New York volgde deze stelling. In maart 2010 stelde hij de American Civil Liberties Union in het gelijk: genen kunnen niet gepatenteerd worden.

Sindsdien hebben twee rechtbanken in beroep het tegenovergestelde gevonnist. Zij oordelen dat het DNA dat Myriad Genetic voorlegt, een waarneembaar verschillende structuur heeft van het DNA dat zich in het menselijk lichaam bevindt.

'Spelregels niet veranderen tijdens de race'

Myriad Genetic zegt dat medische doorbraken enkel mogelijk zijn als de kosten voor dure onderzoeken terugbetaald worden. Dat kan enkel wanneer de onderzoeksresultaten beschermd zijn door een patent. Volgens het bedrijf bestaan er in de Verenigde Staten al 40.000 patenten op DNA-gerelateerde onderzoeksresultaten.

‘Je kan tijdens de race de spelregels niet veranderen,’ zeiden advocaten van het bedrijf in de rechtbank. ‘Dat zou leiden tot chaos en onzekerheid. Investeerders in medisch onderzoek zouden zich terugtrekken.’

De uitspraken waren een ramp voor andere medische onderzoekers in de Verenigde Staten. Zij kunnen niet verder met hun onderzoek naar borstkanker en baarmoederhalskanker omdat de bouwstenen van hun onderzoek gepatenteerd zijn door een concurrent.

Het Hooggerechthof vernietigde de vonnissen van de hoven in hoger beroep, nadat het zelf in een andere zaak oordeelde dat DNA niet gepatenteerd kan worden en stuurde de zaak terug naar de rechtbank in eerste aanleg.

De rechtzaak volgde dezelfde weg en opnieuw oordeelde de rechtbank in beroep dat deze genen wel degelijk gepatenteerd kunnen worden.

Het Hooggerechtshof trekt de zaak nu helemaal naar zich toe. Het proces start naar verwachting in het voorjaar van 2013. (EE)

Bron: Knack

Eigen mening
Het zou enorm belachelijk zijn om menselijke genen te patenteren. Zo creer je bedrijven met een monopolie positie in onderzoek/medicatie naar bijvoorbeeld, zoals in het artikel vermeld, baarmoederhals- en borstkanker. Het is nodig dat verschillende bedrijven onderzoek doen naar hetzelfde onderwerp, want elk bedrijf kan vanuit een andere invalshoek beginnen en zo elks tot andere resultaten komen. Zo krijg je een vollediger beeld. Die genen zijn een deel van het menselijk lichaam, hoe kan je daar nu een patent op leggen?