Het Turkse wonder is voorbij


De ‘Arabische Lente' heeft de Turkse ambities in de regio gesmoord. De onmacht van de regering om de problemen in eigen land op te lossen, komt nu als een boemerang terug.


Politiek is de verkoop van een utopie. Wie het best kan verkopen, wint. Dat weet zakenman en schrijver Hasip Yigitoglu ook wel. Ook al geloofde hij misschien nooit in het idee van een groot Turkije dat het Midden-Oosten herovert als in Ottomaanse tijden, hij liftte comfortabel mee in de vaart van het succes. Toen de regerende AKP van premier Erdogan de grenzen openzette naar de voormalige Koude-Oorlogsrivaal Syrië, investeerde Yigitoglu grif voor honderdduizenden euro's in het buurland. In kunstmest en aardolie, om precies te zijn.

De roes duurde vijf jaar. Toen verschenen in de straten rond zijn kantoor in de havenstad Latakia plots gewapende bendes, die lokale zakenmannen bedreigden. Alawieten, zoals hij. ‘Ik zat in mijn kantoor te werken en plotseling hoor ik kogels door de bovenste ramen vliegen. Ze tikten tegen de tralies, een hels kabaal.'

Dezelfde dag nog adviseerde de politie hem Syrië te verlaten en nooit meer terug te komen. Zes maanden geleden vroeg hij faillissement aan van beide bedrijven, en sloot hij zich aan in de lange rij van werkloze Turkse ondernemers in deze grensstreek.

Het begin van het gewapende verzet tegen de regering van president Bashar al-Assad betekende niet alleen het failliet van bedrijven als die van Yigitoglu, maar ook van de Turkse buitenlandpolitiek van ‘nul problemen met de buren' van de AKP.


Boemerang

De utopie is gebarsten, het Turkse wonder voorbij. Even leek het alsof Turkije schadeloos door de ‘Arabische Lente' kon fietsen, door zich achter de massa's te scharen toen in Tunesië, Egypte en Libië de dictaturen wankelden. Maar de steun aan het gewapende verzet in Syrië is negentien maanden later als een boemerang in het gezicht van de beleidsmakers gevlogen.

De Turkse economie dacht aan de crisis in de Europese Unie te ontsnappen door zich te richten op het Midden-Oosten. Maar de handel met Syrië is helemaal ingestort. Bovendien zet de toestroom van meer dan 80.000 Syrische vluchtelingen de verhoudingen tussen de minderheden in Turkije zelf nu onder hoogspanning. De alawitische minderheid in deze grensstad, die zich verbonden voelt met de regerende elite in Syrië, voelt zich bedreigd door de veelheid aan gewapende strijders die vanuit hier de strijd aan de andere kant van de grens coördineren. De lokale gemeenschap is druk bezig zich te bewapenen. Demonstraties roepen om het vertrek van de Syrische vluchtelingen.

Yigitoglu neemt het de Turkse premier, de soenniet Erdogan, persoonlijk kwalijk dat hij niet meer doet om de spanning weg te nemen. ‘Hij levert niet alleen steun aan het soennitische verzet in Syrië, hij is niet één keer naar Antakya gekomen om de alawitische minderheid gerust te stellen. Opdat wij niet de volgende zijn. Hij heeft partij gekozen. Het is die doctrine van uitsluiting die ons nu zo kwetsbaar maakt.'

De prijs voor uitsluiting van minderheden betaalt niet alleen Antakya, maar heel het land. In de afgelopen zes maanden vielen bij gevechten tussen het Turkse leger en de Koerdische Arbeiderspartij, de PKK, meer dan 300 doden. De PKK wil de regering dwingen terug te keren naar de onderhandelingstafel die in 2008 werd verlaten. In plaats van onderhandelen, arresteerde de politie duizenden Koerdische activisten, journalisten, advocaten. De PKK geniet logistieke steun in Syrië en Iran, die de Turkse regering lijken te willen straffen voor haar steun aan het Syrische verzet.

Nu de opmars van het Syrische verzet vaart dreigt te verliezen en is vastgelopen in de grote steden Aleppo en Damascus, staat Turkije voor een dilemma. Doorgaan met de steun voor het Syrische verzet, met het risico dat de strijd niet alleen meer vluchtelingen naar Turkije zal brengen, maar ook meer sektarische spanningen. Of de steun aan het verzet staken en proberen de dialoog met Assad opnieuw op te starten, met het risico het Westen en de Syrische oppositie van zich te vervreemden.

Turkije is weer het land dat het was voor de lancering van de nul-problemen-utopie: onmachtig zijn eigen problemen op te lossen, laat staan die in de regio.


DS, 15-09-2012 (© NRC Handelsblad)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB