Bio-activiste KUL terecht ontslagen?


Op zondag 29 mei bestormen 250 activisten een aardappelveld in Wetteren. Vier wetenschappelijke instellingen onderzoeken er de weerbaarheid van 27 ‘lijnen' genetisch gemodificeerde aardappelen tegen een veelvoorkomende schimmelziekte. Een vijfde van de planten wordt vernield.


Een van de demonstranten is Barbara Van Dyck, een 32-jarige bio-ingenieur die werkt aan de KULeuven. Op het VRT-journaal noemt ze de actie ‘geslaagd' en zegt ze dat er nog kunnen volgen.

De KU Leuven ontsloeg daarop Van Dyck omdat ze de vrije meningsuiting en de vrijheid van onderzoek zou hebben geschaad. Meer dan 2.000 mensen tekenden een online petitie om die beslissing ongedaan te maken.


DS, 11-06-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

KULeuven ontslaat woordvoerster milieuactivisten


BRUSSEL (BELGA, DS) - Een onderzoekster die deelnam aan de bestorming van het proefveld voor aardappelen, is door de universiteit ontslagen.


De KULeuven ontslaat om dwingende redenen Barbara Van Dyck, onderzoekster aan het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening. Vorige zondag nam Van Dyck deel aan de actie in Wetteren waarbij een proefveld met ggo-aardappelen deels werd vernield.

Van Dyck was via een tijdelijk arbeidscontract als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de KULeuven. Tegen de twee andere onderzoekers die ter verantwoording waren geroepen, neemt de universiteit geen sancties.

'Van Dyck wordt ontslagen omdat er een onherroepelijke vertrouwensbreuk ontstaan is', zegt Peter Marynen, vicerector onderzoeksbeleid. 'Ze heeft deelgenomen aan de actie en was zelfs woordvoerster. Op televisie heeft ze tijdens de actie gesteld dat dit niet het einde was van de campagne. In het gesprek dat wij met haar hadden, heeft zij op geen enkele manier willen afstand nemen van het gewelddadig karakter van de actie. De twee andere onderzoekers hebben niet deelgenomen aan de actie en hadden wel vragen bij het gebruikte geweld.'

Volgens de KULeuven is de reden voor het ontslag het geweld dat met de actie gepaard ging. 'Dat overschrijdt de grenzen van de vrije meningsuiting en staats haaks op het respect voor een wetenschappelijk onderzoek dat elke academicus moet hebben. Iedereen mag zijn opvatting hebben over ggo's, maar geweld gebruiken, gaat te ver.'


DS, 04-06-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

'KULeuven maakt het debat onmogelijk'


Haar ontslag kwam als een schok. Het kwam zo snel dat Barbara Van Dyck vermoedt dat er meer op het spel stond dan die ene enkele veldproef. 'Elke universiteit is afhankelijk van geld uit de biotechnologische sector.'


Mark Waer, rector van de KU Leuven, vindt dat u door uw deelname aan de vernieling van het aardappelveld het recht op vrij onderzoek hebt geschaad. Een drogreden voor uw ontslag?

'Dat woord zou ik niet gebruiken, maar er is wel belangenvermenging in het spel. De universiteit is rechter en betrokken partij tegelijk. Men verschuilt zich achter dat recht op vrij onderzoek, terwijl de vraag is: hoe vrij is onderzoek als het afhangt van private geldstromen? Gaat een universiteit dan niet vooral kennis produceren die economisch inzetbaar moet zijn?'


Wilde de KU Leuven een voorbeeld stellen met je ontslag?

'Door deze stap wordt het debat in elk geval onmogelijk gemaakt. De achterliggende motieven voor de actie zijn naar de achtergrond geduwd. Op dit moment moet je als onderzoeker die aanwezig was bij de actie bijzonder veel durf hebben om nog voor je mening uit te komen.'

'Gelukkig verschijnen in sommige kranten nog opiniestukken die de ggo-kwestie in hun context plaatsen. Dat helpt om het debat aan de gang te houden.'


Vlaams minister-president Kris Peeters nam het woord 'bendevorming' in de mond toen hij het over de actievoerders had.

'Vlaanderen is in deze zaak, net zoals de KULeuven, rechter en partij tegelijk. Biotechnologie maakt deel uit van het plan Vlaanderen in Actie.'

'Mijn ontslag kwam zeer snel en het is een heftige maatregel. De overheid criminaliseerde op zijn beurt meteen de actievoerders, terwijl ik dacht dat er in België scheiding van machten is en justitie moet beoordelen of iemand een misdrijf heeft begaan.'

'Die felle reacties laten vermoeden dat er grote belangen op het spel staan.'


Had u verwacht dat uw aanwezigheid bij de actie tot een ontslag zou leiden?

'Ik wist dat het een actie was die een moeilijke kwestie naar boven bracht en dat ze gevolgen kon hebben. Maar ik had nooit gedacht dat die zo concreet zouden zijn en ik op staande voet ontslagen zou worden.'


Overweegt u stappen te ondernemen?

'De universiteit kan het ontslag nog steeds intrekken. Als dat niet gebeurt, overweeg ik om het juridisch aan te vechten.'


Hoe verliepen de dagen tussen het protest op zondag en uw ontslag?

'Al op maandagmorgen stond er een boodschap op mijn antwoordapparaat van Peter Marynen, de vicerector onderzoek. Toen ik hem terugbelde, wilde ik het hele gebeuren in zijn context plaatsen, maar daar was geen ruimte voor. Hij vroeg mij meteen of ik afstand nam van de actie en stelde de vraag: “Als je tegen rode auto's bent, mag je die dan allemaal in brand steken?, Dat was volgens mij compleet naast de kwestie. Na dat korte gesprek vernam ik dat het rectoraat nog contact met me zou opnemen.'

'Diezelfde dag communiceerde de KU Leuven al naar de pers dat ze maatregelen zou nemen tegen haar aanwezige onderzoekers (naast Van Dyck kwamen ook Anneleen Kenis en Matthias Lievens in beeld, red.). Dat was nog voor ik de kans kreeg om het rectoraat uit te leggen waarom ik daar was en het woord had genomen.'

'Op woensdag was ik uitgenodigd bij rector Mark Waer en vicerector Marynen voor een vertrouwelijk gesprek. Het is nooit gegaan over de argumenten achter de actie, maar wel kwamen er vragen naar voor als “zou je de harde schijf van een collega kapot maken,. Die vragen lieten niet toe de actie in zijn context te plaatsen. Ik wilde het hebben over de complexe materie van ggo's.'

'De twee andere onderzoekers waren diezelfde dag ook aan de beurt, telkens met een kwartier verschil tussen de afspraken. Ik heb het verslag van de drie gesprekken in de pers moeten lezen. Volgens de KU Leuven distantieerden de twee anderen zich in tegenstelling tot mij van de actie.'

'Annelien en Matthias hebben al laten weten dat de officiële communicatie niet weergeeft wat volgens hen de inhoud was van het gesprek. Dat vind ik ook.'

'Ik heb vraagtekens geplaatst bij het zogenaamde geweld dat met de actie gepaard ging. Was de actie wel zo gewelddadig? Ik vind dat je een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid in zijn context moet plaatsen. Dat is nergens naar boven gekomen in de officiële communicatie.'


Hoe voelt u zich behandeld in uw ontslagprocedure?

'Nog voor ik de aangetekende brief had gekregen, heb ik mijn ontslag via de pers vernomen. Wettelijk is dat geen probleem, maar ik vind het wel vreemd dat het zo verloopt.'

'Het is natuurlijk heel drastisch om plots zonder job en inkomen te vallen. Mijn ontslag heeft ook op mijn departement een effect. Ik had een coördinerende functie binnen een project naar kwaliteit van stedelijke ruimte. Mijn collega's en bazen daar zijn niet gehoord in de procedure.'

'Het enige wat mogelijk minder negatief is zijn de reacties op de opiniepagina's van kranten of die petitie. Als je ziet wie de moeite neemt om daar zijn handtekening onder te zetten... Dat stelt duidelijk de proportie van de maatregel en de hele procedure in vraag.'

'Wat ik zeer jammer vind is dat de universiteit via dat ontslag duidelijk wil maken dat ik geen onderzoeker meer kan zijn, enkel door mijn aanwezigheid op die actie. Ik vind net dat een volwaardige onderzoeker vragen stelt rond maatschappelijke kwesties. Dat is even belangrijk als iets in een laboratorium ontwikkelen. Je moet een bredere kijk hebben op wetenschappelijk onderzoek dan wat zich in je eigen project afspeelt.'


Door dat ontslag en uw aanwezigheid staat u volop in the picture. Bent nog niet gepolst door een andere instelling of een ngo om daar aan de slag te gaan?

'Daarvoor is het nog veel te vroeg. Ik ben onderzoeker en wil dat werk blijven doen. Het liefst zou ik gewoon mijn oude job weer opnemen.'


Acht u dat mogelijk?

'Ik hoop van wel. Als mensen uit de hele wereld vragen stellen aan de rector, heeft dat ongetwijfeld een effect.'


Leuven Vlaams


Waarom nam u deel aan die actie?

'Ze wierp vragen op rond een onderzoek dat ggo's in de open veld, dus niet in een laboratorium, introduceert, als opstap naar commercialisering. Voor mij persoonlijk is de positie die de wetenschap daarin inneemt belangrijk. Het financieringsmodel dat er achter zit en de gevolgen daarvan roepen bij mij vragen op.'


Het proefveld in Wetteren is met geld van de overheid betaald. Slechts een van de 27 lijnen is in ontwikkeling bij BASF. Waarom is het dan toch afhankelijk van de industrie?

'Het onderzoek wordt voorgesteld alsof het goed is voor de boeren, het milieu en de honger uit de wereld zal helpen. In realiteit worden de patenten op de geteste aardappelen doorverkocht aan de agro-industrie. Hoe je het draait of keert: die publieke instellingen zijn gelinkt aan bedrijven. Het kan gebeuren dat eerst een kleine coöperatieve een patent aankoopt, maar dan moet je je afvragen waar het zal terechtkomen. De kleine boeren hebben echt niet de middelen om die patenten aan te kopen, laat staan voor zich te houden.'


Wie mag dan wel ggo-onderzoek financieren?

'Dat is de vraag niet. Het gaat erom dat er een onevenwicht is tussen de fondsen voor onderzoek dat meteen economisch resultaat oplevert, en ander onderzoek. Het financieringsmodel is op output gericht. Maatschappelijk of ecologisch interessanter onderzoek krijgt daardoor minder geld.'


Wat voor onderzoek komt daardoor in de verdrukking?

'Bijvoorbeeld onderzoeken naar agro-ecologie. Dat is landbouw die niet gebaseerd is op monocultuur en de bodem minder uitput. Onderzoek naar gemodificeerde aardappelen vertrekt vaak van de hongersnood in Ierland in de negentiende eeuw, toen er voedseltekort was door de schimmelziekte. Maar die hongersnood kwam even goed door de afhankelijkheid van één gewas.'


Was die actie de enig mogelijke manier om uw argumenten duidelijk te maken?

'Bij acties van burgerlijke ongehoorzaamheid moet je altijd de afweging maken tussen de feiten die je aanklaagt en de manier waarop. Je moet dat in een context plaatsen en kijken welke vragen het oproept.'

'Waarom is Leuven vandaag Vlaams? Omdat in '68 een aantal studenten zich niet akkoord hebben verklaard met wat toen de norm was. Sociale verandering ontstaat door de norm in vraag te stellen en te zeggen dat het niet de interessantste is. Zo zijn ook de vakbonden ontstaan, de strijd tegen racisme...'


Zal het grote publiek niet meer die beelden van groene jongens en meisjes onthouden dan de argumenten tegen ggo's?

'Dat zal op lange termijn moeten blijken. Als het debat nu ophoudt, zullen ze misschien inderdaad die hekken onthouden.'


Hoe hou je het debat levend?

'Niet alleen door zo'n protestacties. Er zijn al vijftien jaar allerhande ngo's aan het werken rond de problematiek van ggo's. Die mensen worden vaak niet gehoord. Nu is er misschien een opening om hen meer aan het woord te laten. Ik hoop ook dat er in het parlement vragen zullen komen over de contracten tussen het Vlaams Instituut voor Biotechnologie en BASF, of over onderzoeksfinanciering.'

'Het wetenschappelijk resultaat van die veldproef blijft overeind, maar door deze actie is het debat volop in de aandacht getrokken. De actie heeft in die zin haar effect niet gemist.'


DS, 11-06-2011 (Nikolas Vanhecke)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik schrok eigenlijk wanneer ik hoorde dat een van de actievoerders een onderzoeker van de universiteit zelf was. Bijzonder vreemd dat je als onderzoeker aan de universiteit het onderzoek van anderen gaat boycotten op een dergelijke manier. Als je tegen genetische manipulatie van gewassen bent, is dit je volste recht.

Ik was even aan het denken: de ene onderzoeker boycot (met geweld en samen met 250 anderen) het werk van de andere onderzoeker, van dezelfde universiteit. Als we dezelfde situaties in onze opleiding bedenken, zal dat zo iets worden: de ene student boycot de stage van de andere, omdat hij het niet eens is met zijn of haar onderwijsmethode... Dit is toch te gek voor woorden? Nu begrijp ik dat genetische manipulatie de gemoederen hoger doet oplopen dan een les economie of Nederlands, maar in Leuven werd toch duidelijk een grens overschreden.

Mij lijkt het niet meer dan normaal dat iemand, die de universiteit -en de onderzoekers ervan- schade berokkent, ontslagen wordt.