• Bron: De Standaard (www.standaard.be)

• Datum: 24 maart 2011

BRUSSEL - Als er genoeg tweetaligen zijn, kan een bedreigde taal de concurrentie van een meer succesvolle taal eeuwenlang overleven.

Wat maakt dat een taal of dialect levend blijft en niet de kant op gaat van het Latijn, het Cornisch (uit Cornwall) of het Eyak (uit Alaska)? Zoveel mogelijk mensen die ze spreken, natuurlijk, zowel rond de eettafel als buitenshuis. Ook de voordelen die een vlotte beheersing van een bepaalde taal met zich brengt, spelen een belangrijke rol. Hebben ouders er baat bij dat ze hun kinderen grootbrengen in hun eigen, zo mogelijk al gemarginaliseerde moedertaal, of is het beter ze direct in de dominante landstaal op te voeden?

Een populair middel om de uitkomst van een concurrentieslag tussen twee talen in een gemeenschap te voorspellen, is het zogenaamde Abrams-Strogatz-model. Dat wiskundige model vertrekt van het aantal sprekers dat beide talen op een gegeven moment bezitten, en kijkt vervolgens hoe aantrekkelijk het voor die mensen is om naar de concurrerende taal over te stappen (soms rechtstreeks, maar meestal door de kinderen in de andere taal groot te brengen). Is er een verschil in status tussen beide talen, dan is de strijd snel beslecht en zal de ‘zwakste' taal – vaak de oorspronkelijke, lokale taal – binnen luttele generaties verdwijnen.

Dat is echter wat kort door de bocht, menen Spaanse fysici van de universiteit van Santiago de Compostela, in de Spaanse autonome regio Galicië. Op het eerste gezicht lijkt het overigens wat vreemd dat de natuurkunde zich plotsklaps gaat bezighouden met‘zachte' onderwerpen zoals taal, maar het feit dat de onderzoekers zélf leven en werken in een regio waar twee officiële talen met elkaar wedijveren (het Spaans of Castiliaans, en het Galicisch), zal daar wel mee te maken hebben.

De onderzoekers vinden dat het Abrams-Strogatz-model ernstig tekortschiet, omdat het een belangrijke groep over het hoofd ziet, namelijk de tweetaligen. Zij voegden daarom aan de twee groepen (eentalige) sprekers nog een derde toe, bestaande uit mensen die beide talen beheersen en ze ook vrijelijk spreken (New Journal of Physics).

Dat was echter niet hun enige aanpassing. Volgens de Spanjaarden is niet alleen de gepercipieerde status van een taal belangrijk, maar vooral ook de gelijkenis tussen de twee concurrerende talen. Als die groot genoeg is, dan is het volgens hun model goed mogelijk dat beide talen nog eeuwenlang naast elkaar blijven bestaan. Het is precies de aanwezigheid van de groep tweetaligen die hiervoor zorgt. Dankzij deze groep raken de andere twee (eentalige) groepen niet in de verdrukking. Het spreekt voor zich dat tweetaligheid hand in hand gaat met de gelijkenis tussen twee talen.

‘Stel dat twee talen ongeveer dezelfde status bij de inwoners van een bepaald gebied genieten', schrijft onderzoeker Jorge Mira Pérez, ‘dan is een gelijkenis van 40 procent al voldoende om het voortbestaan van beide talen te garanderen. Is er sprake van een serieus verschil in status, dan is daarvoor een gelijkenis boven de 75 procent nodig.'

Dat is goed nieuws voor zowel het Spaans als het Galicisch. Beide talen kunnen bogen op een relatief stabiele groep sprekers en hebben nogal wat gelijkenissen met elkaar. De onderzoekers gaan er prat op dat tegen het einde van de eeuw de verhouding tussen Galiciërs die in de eerste plaats Spaans spreken, en hun streekgenoten die halsstarrig aan het Galicisch vasthouden, nauwelijks zal zijn veranderd. Het onderzoek is minder goed nieuws voor talen die weinig gelijken op de dominante landstaal, zoals varianten van het Fries in Noord-Nederland, het Welsh in Wales of het Quechua in Zuid-Amerika.

Mijn mening
We wisten al dat wanneer je tweetalig bent opgevoed, je beide talen bijna perfect kunt hanteren. Het is dus een goed plan om je kind al van in de wieg zo veel mogelijk klanken van verschillende talen aan te bieden. Zo zal het later minder moeilijkheden hebben om de taal aan te leren. In dit artikel beweren wetenschappers dat een taal minder snel zal uitsterven door de tweetaligen. Dit kan volgens mij wel kloppen. Wanneer je tweetalig bent en je kinderen deze twee talen aanleert, leren die het weer aan hun kinderen en op die manier kan die taal blijven bestaan. Dit geldt ook voor dialecten. Ik vind het mooi dat een taal op die manier kan voortleven.