'Varieer in je vergif'


Toon me wat je eet en ik vertel je wie je bent. Dat moet Robert Remy vaak gedacht hebben. Hij deed de voorbije veertig jaar honderden voedingsonderzoeken voor Test Aankoop. Wij spraken hem op zijn laatste werkdag voor zijn pensioen.


Robert Remy was een jonge scheikundig ingenieur toen hij eind 1971 de kantoren van Test Aankoop binnen wandelde. De jonge consumentenorganisatie had toen bijna zestigduizend leden en was in de Koningsstraat gevestigd. Er werkten zo'n 25 mensen. Op de dag voor zijn pensionering treffen we hem in een gloednieuw kantoorgebouw in de Hollandstraat. Test Aankoop telt intussen meer dan driehonderdduizend leden en er werken 350 mensen. Het geeft aan hoe sterk en machtig de consumentenorganisatie in die veertig jaar is geworden.Robert Remy werd een van de belangrijkste voedingsexperts van ons land, hij organiseerde honderden voedingstests: van hamburgers tot yoghurt, van kazen tot vitaminesupplementen en frietkramen.

Het is best grappig om door oude nummers van Test Aankoop te bladeren. Zo werd destijds gepeild naar de beste videotheek van Vlaanderen. De allang vergane keten Super Club was een van de kandidaat-winnaars. Verschillende merken platendraaiers werden tegen elkaar afgewogen en men ging op zoek naar de Beste Koop in cichoreikoffie. Remy werkte ook mee aan een legendarische test van wilde en gekweekte mosselen, een onderzoek dat leidde tot een artikel met de alarmerende titel 'Eet minder vis!'

Die boodschap kwam hard aan bij het toen nog kerkgaande Vlaamse volk, waar in bijna elke gezin vrijdag nog visdag was. Ook de toenmalige minister van Landbouw Leo-een-miljoen-kiezers-Tindemans was not amused. Robert Remy begint te lachen als we hem daaraan herinneren. 'Ja, dat was een van onze eerste echt grote campagnes. Maar onze boodschap is toen niet zo goed begrepen. Wij wilden eigenlijk de kwaliteit van het zeewater onderzoeken. Daarom lieten we op vrij grote schaal wilde mosselen bemonsteren langs de kust. Mosselen blijven op dezelfde plaats en zo konden we op verschillende plaatsen de waterkwaliteit onderzoeken. Omdat we er nogal veel kwik in aantroffen, riepen we op om minder vis te gaan eten.' Remy zag niet alleen de voedingsgewoontes veranderen, maar ook het land en zijn wetten. 'Aan het begin van mijn carrière was meer dan 90 procent van de wetgeving over voeding een Belgische aangelegenheid. Nu is bijna 90 procent geregeld door Europese richtlijnen. Helaas is de controle op die wetgeving wél nog een zaak van de lidstaten. We stellen vast dat die controle niet in alle landen op dezelfde manier gebeurt.'


De kruidenier om de hoek

Toch is er al veel ten goede veranderd, vindt Remy. 'Tot 1974 bestond er bijvoorbeeld enkel een negatieve lijst van additieven in voeding. Toen was eigenlijk alles toegelaten wat niet op die lijst stond, met alle misbruiken van dien. Pas later werd geregeld welk additief en in welke hoeveelheid in welk product mag worden verwerkt. Maar ik blijf er wel op hameren dat we nog een weg hebben af te leggen. De voedingssector gebruikt nog steeds te veel additieven.'

Ook inzake etikettering is er beterschap. Opnieuw dankzij Europa. Helaas loopt ons land op dat vlak achterop: België heeft die Europese wetgeving enkel omgezet in een koninklijk besluit dat alleen geldt voor voorverpakte voedingsproducten. 'Verse voeding, bijvoorbeeld van een traiteur, hoeft dus nog steeds niet geëtiketteerd te worden', zegt Remy. Hij betreurt ook dat er nog geen fatsoenlijk debat is geweest over genetische gewijzigde producten in onze voeding. 'Als consument hebben wij daar nog niets over te zeggen.'

In de loop van zijn carrière zag Robert Remy de mentaliteit van consumenten grondig veranderen. 'In de jaren zestig en zeventig waren consumenten nogal naïef. De meeste mensen vertrouwden haast alles was ze op hun bord vonden. Velen gingen ook naar de kruidenier om de hoek.' Als ze vragen hadden, stelden ze die aan de kruidenier: 'De consument had een houding van “Zeg mij,.'

Gaandeweg werden de warenhuizen belangrijker. De rechtstreekse dialoog met de kruidenier ging verloren en de etiketten op voedingsproducten werden belangrijker. Het stadium van 'Zeg mij' was voorbij. De consument evolueerde naar 'Toon mij'. Het eerste wantrouwen ten opzichte van de voedingsproducenten stak de kop op. Ondertussen zijn we volgens Remy beland in de fase van 'Bewijs mij'. Door de vele voedselcrisissen, zoals het dioxineschandaal en de dollekoeienziekte, is het wantrouwen gegroeid.'


Strak en fit

Sindsdien wil de moderne consument weten wat er op zijn bord ligt: hoeveel calorieën, welke kleurstoffen. Voeding dient niet enkel om de honger te stillen. De moderne mens wil strak en fit door het leven en daar spelen nieuwe hypes op in, zoals de bio- en lightproducten, de Yakult-drankjes, de Omega 3-producten en allerlei voedingssupplementen.

Robert Remy - aan wie overigens geen grammetje vet te veel hangt - staat nogal sceptisch tegenover al die hypes. 'Test Aankoop is zeker niet tegen bio, alleen gaat het dan volgens mij om meer dan alleen maar het voedingsproduct. Biologisch is een algemeen concept. Je moet ook rekening houden met de energie, de grond en het water die nodig zijn om tot dat voedingsproduct te komen. Ik vraag me bijvoorbeeld af of het wel zo'n goed idee is om zogenaamd biologische kiwi's in te voeren uit Nieuw-Zeeland. Waar is de duurzaamheid?'

'Drie jaar geleden testten we biowijn. Maar wat is biowijn? Dat bestaat eigenlijk niet. Er zijn biologisch geteelde druiven, maar biologisch gemaakte wijn? Neen. In die zogenaamde biowijn vonden we trouwens, net als in andere wijnen, additieven. Ik vrees dat bio voor velen vooral een marketingmiddel is.'

Dat soort opmerkingen wordt niet overal in dank aanvaard. Al is Remy nooit echt bedreigd geweest. 'Nu zeker niet meer, vroeger ging het er wel eens ruwer aan toe. Er werd ook geregeld een proces tegen de consumentenorganisatie aangespannen. Ik heb één proces verloren. Dat was in de jaren zeventig na een test van erwten in blik. Ik denk dat de producent ervan niet meer bestaat. Dat waren erwten van heel slechte kwaliteit. De rechter gaf de producent uiteindelijk gelijk, niet omdat zijn erwten zo lekker waren, maar omdat de manier waarop we monsters hadden genomen volgens hem niet deugde.'

Robert Remy vocht in 2007 ook een kleine 'scampi-oorlog' uit met het federaal voedselagentschap (FAVV). 'Bij een test stelden wij vast dat er resten van antibiotica te vinden waren in scampi's uit Azië en Zuid-Amerika. Het voedselagentschap voelde zich gepasseerd omdat wij dat aan de kaak hadden gesteld, terwijl dat hun taak was.' Remy heeft een soort haat-liefdeverhouding met het FAVV. 'We hebben jaren voor zo'n agentschap gepleit, lang voor het uitbreken van het dioxineschandaal. Er was nood aan een gecentraliseerde aanpak van de voedselcontrole. Daarvoor was het ministerie van Landbouw bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de controle van levende dieren, maar eens ze waren geslacht, gebeurde de controle door het ministerie van Volksgezondheid. Nu is dat beter georganiseerd. Hoewel het volgens mij nog niet ver genoeg gaat. Er is nog altijd geen volledig geïntegreerde aanpak. De controle van de etikettering gebeurt bijvoorbeeld niet door het FAVV, maar door de federale overheidsdienst Economie. Ik stel vast dat ze overtreders beboeten, maar worden al die boetes wel geïnd?'

Het voedselagentschap schiet volgens Remy nog steeds tekort bij de controle van de horeca in ons land. 'Er gebeuren veel controles, maar de toestand in onze horecazaken voldoet niet. Het FAVV is niet streng genoeg. Waarom worden de namen van de overtreders niet gepubliceerd, zoals bijvoorbeeld in de VS? Zo weet de consument sneller waar hij gezond kan eten. De voorzitter van het agentschap dreigde daar dit jaar voor het eerst mee tijdens de voorstelling van de jaarresultaten. Dat werd tijd.'


De hormonenmaffia leeft

Vorig jaar nam Robert Remy namens Test Aankoop de prijs Karel Van Noppen in ontvangst. Bij die gelegenheid stelde hij dat de strijd tegen de hormonenmaffia nog niet helemaal is gestreden. 'In 1989, bij onze eerste grote test naar hormonen, vonden we in een kwart van de stalen resten van kunstmatige hormonen. Bij de laatste test in 1992 was dat percentage gedaald tot zo'n 10 procent. Sindsdien voeren we enkel nog steekproeven uit en het aantal overtredingen beperkt zich tot enkele procenten. Dat is goed, maar tegelijk stellen we een stijging vast van kunstmatige, natuurlijke hormonen. Hét grote probleem daarvan is dat die dezelfde structuur hebben als natuurlijke hormonen, waardoor overtredingen juridisch moeilijk te bewijzen zijn. We zien ook dat het gemiddelde gewicht van de karkassen blijft stijgen en dat baart me zorgen.'

Welke voedingsgewoonten houdt iemand erop na die veertig jaar lang heeft gespeurd naar ongezonde stoffen in ons eten? 'Eén gewoonte die ik in de loop der jaren heb aangenomen, is om altijd het etiket te lezen voor ik iets koop. Hoeveel E's erin zitten en zo. Verder kan ik alleen maar adviseren: varieer in je vergif. Ik bedoel daarmee dat je gevarieerd moet eten. Zo verminder je het risico op calamiteiten. O ja, ik eet nu ook iets minder vlees en een beetje meer vis. Ondanks ons onderzoek destijds.'


DS, 04-12-2010 (Jimmy Kets)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Wanneer je rekening tracht te houden met alle berichten die je vindt over voeding en gezondheid, dan zie je al gauw door het bos de bomen niet meer. Volgens mij is er maar 1 regel. Eet gevarieerd, eet waar je zin in hebt, maar met mate. Vermijd teveel suikers, vetten en zout en hou zoveel mogelijk rekening met de voedingsdriehoek. Volgens mij kan er dan al weinig fout gaan. Al dan niet biologisch, dat maakt volgens mij niet zoveel uit. In het verleden heb ik al een paar keer de proef op de som genomen en het enige waar ik verschil in merkte, was mijn rekening aan de kassa. Biologisch blijkt toch net iets duurder te zijn.

Het is wellicht een klassieker, maar vroeger bestonden er bv. geen probiotische drankjes, noch "light" produkten. Wanneer ik mijn vader hoor vertellen, dan schrok men er toen niet van terug om een boterham te smeren met spekvet en er nog zout op te strooien ook. De luxe die men zich veroorloofde was vlees op zondag en een gebraad met kroketjes met kerstmis. Verder werd er sober gegeten en altijd vers, meestal zelf gekweekt. Op deze manier hebben mijn overgrootouders een respectabele leeftijd bereikt.

Nu we voor de feestdagen staan, moet het weer allemaal veel en vooral exclusief zijn. We willen uitpakken met Canadese kreeft, struisvogelfilet, exotische vruchten enz. We vergeten daarbij de rijkelijke sauzen niet en de nodige alcoholische dranken. Straks zijn de meesten onder ons weer enkele kilo's rijker, die er dan weer zo snel mogelijk af moeten. We verwachten wondermiddeltjes die de extra centimeters laten verdwijnen en die het lome gevoel wegnemen. De producenten van de probiotische drankjes, de "light" produkten, de ontbijtgranen "met extra vitamienen", de fruitsappen "zonder toegevoegde suikers" enz. kunnen zich al in de handen wrijven. Dat ze er ook soms gevaarlijke rommel aan toevoegen (bewaarmiddelen, kleur-, smaak- en geurstoffen), dat vermelden ze liefst in minuscule lettertjes. Wanneer het je - als modale consument - al lukt om de ingrediëntenlijst te ontcijferen, dan moet je dikwijls constateren dat je er nog niet alles van begrijpt.

Met dit alles in het achterhoofd, kan men - naar mijn mening - niet streng genoeg zijn met, enerzijds de wetgeving en anderzijds de controle op voedingsmiddelen.