Gewoon langer en beter werken?


‘Wat een week', schrijft TIMOTHY GARTON ASH. ‘Terwijl het Verenigd Koninkrijk een van de grootste politieke drama's van zijn naoorlogse geschiedenis doormaakt, brengt een historische crisis van de eurozone het continent in rep en roer.'


De situaties verschillen maar hebben veel gemeen. Zowel op het eiland als op het vasteland staat het Europese sociale model op het spel, de combinatie van een vrije markt met hoge staatsuitgaven, sociale zekerheid, levenskwaliteit en helaas een gigantische schuld. Ook de organisatie van Europa staat op het spel: het naoorlogse Europese project waarvan Groot-Brittannië tegen wil en dank deel uitmaakt.

Maandagochtend presenteerden José Manuel Barroso van de Europese Commissie en Herman Van Rompuy van de Europese Raad triomfantelijk hun paardenmiddel om de eurozone te redden: ‘Elke poging om de stabiliteit van de euro te bedreigen, zal mislukken', zei Barroso. Dat valt af te wachten. Het succes van het akkoord hangt af van drie voorwaarden: de Grieken moeten pijnlijke structurele hervormingen invoeren, Duitsland moet een deel van de rekening willen betalen en heel de eurozone moet een strengere budgettaire coördinatie en een vorm van economisch bestuur aanvaarden. Dat is niet gering.

Van Rompuy zegt dat de Griekse regering ‘de cultuur en zelfs de maatschappij van het land moet veranderen'. Ook dat is geen kleinigheid. In het onwaarschijnlijke geval dat de Grieken opeens als echte Duitsers beginnen te sparen, te werken en te exporteren, zijn ze nog niet uit de brand. Veronderstel dat alle leden van de eurozone zich voortaan als Duitsers gedragen: wie zal hun export kopen? De Duitsers zouden dus meer moeten uitgeven — en zich dus meer als Grieken gaan gedragen. Opnieuw niet evident.


Transfers

Angela Merkel heeft net haar meerderheid in de Duitse senaat verloren na een zware nederlaag in de verkiezingen in Noordrijn-Westfalen. De partijen die goed scoorden in de deelstaat — die tussen haakjes een groter bevolking en een grotere economie dan Griekenland heeft — waren degene die zich tegen de Griekse reddingsoperatie hadden verzet of zich hadden onthouden. Ze zijn ook tegen een inkrimping van de Duitse welvaartstaat. ‘Keine Entsolidarisierung der Gesellschaft!' riep de sociaaldemocratische leider van Noordrijn-Westfalen: ‘geen desolidarisering van de maatschappij!' Wanneer zelfs de solidariteit met de Duitse landgenoten zo sterk onder druk staat, kunnen de Grieken het wel vergeten. Duitsland is evenmin happig op een drastische versnelling van de Europese integratie, maar dat is precies wat volgens de Europese presidenten nodig zal zijn om de eurozone te redden.

‘Uiteindelijk kunnen we geen monetaire unie hebben zonder een economische unie', verklaarde Barroso maandagochtend. Van Rompuy ging nog verder: ‘Een monetaire unie is uitgesloten zonder een vorm van economische en politieke unie'. Politiek realistisch is dat niet, maar ze hebben wel de economische logica aan hun kant. De critici van de monetaire unie hadden de huidige crisis al in de jaren negentig voorspeld: voor een sterke, duurzame monetaire unie heb je een budgettaire unie nodig die een effectieve budgettaire discipline en begrotingstransfers door heel de zone mogelijk maakt, zonder hoger niveaus van arbeidsmobiliteit. De Duitsers wilden dat toen al niet en nu nog minder.


Meer bloed

Nu zijn er dus twee grote vragen. De eerste is of de eurozone het vereiste minimum van begrotingsdiscipline en gezamenlijk economisch bestuur kan opbrengen voor de speculanten terugkeren om meer bloed te drinken — en Griekenland failliet gaat. Die vraag raakt het Verenigd Koninkrijk niet rechtstreeks, maar mag de nieuwe coalitie niet onverschillig laten. We hebben al indirect met de reddingsoperatie van maandag te maken, aangezien we bijdragen aan de Europese begroting die garant staat voor de Europese lening aan Griekenland. En wanneer de nieuwe Britse minister van Financiën, de Conservatief George Osborne, volgende dinsdag naar zijn eerste bijeenkomst van de Raad voor Economische en Financiële Zaken gaat, zal hij geconfronteerd worden met een heel onaangename richtlijn die de Londense hefboomfondsen aan banden legt. Dat heeft niet meteen met de Europese reddingsoperatie te maken, maar in de Europese geesten is het allemaal een pot nat.

God mag weten hoe de Liberaal-Democraten en de Conservatieven, de meest eurofiele en de meest eurofobe partijen van de Britse politiek, een gezamenlijk Europees beleid moeten uitwerken. Maar als de grootste exportmarkt van het Verenigd Koninkrijk om zeep gaat, mogen we elke hoop op een snel herstel van de Britse economie laten varen.

De tweede grote vraag is of de Europese welvaartstaten, met hun schulden en begrotingstekorten, in staat zullen zijn om hun overheidsfinanciën te redden en hun sociale markteconomie te hervormen. Dat geldt niet alleen voor Griekenland, Italië, Portugal en Spanje maar ook voor het Verenigd Koninkrijk. Want ondanks een grotere inbreng van de vrije markt is de erfenis van Gordon Brown een variant op het Europese sociale model.

Dat model kan alleen gered worden door het te veranderen. Het moet een nieuw, slank, gestroomlijnd en groen model worden. De suggestie van de Europese presidenten dat het Europese sociale model gered kan worden en ‘een voorbeeld voor de wereld zal blijven' (Van Rompuy) wanneer de mensen gewoon ‘langer en beter werken' (Barroso) is nonsens.

In heel Europa, van Griekenland tot het Verenigd Koninkrijk, van Spanje (waar premier Jose Luis Rodriguez Zapatero net zijn eigen besparingsronde heeft aangekondigd) staan we voor een pijnlijke verandering van onze manier van werken en van leven. Een soberheidsbeleid is onvermijdelijk, de vraag is alleen of het een destructieve of een creatieve soberheid zal worden. Dit is niet alleen een collectieve uitdaging voor de eurozone maar ook een individuele voor elk land. Het Verenigd Koninkrijk staat in zijn nieuwe blauw en oranje gestreepte hemdje — blauw voor de Tory's, oranje voor de Lib Dems — naast Spanje, Griekenland, Duitsland en Frankrijk aan de startlijn. Op uw plaatsen, klaar.


DS, 15-05-2010 (TIMOTHY GARTON ASH)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB