De klad zit erin bij Wikipedia


Heeft Wikipedia de grenzen van de groei bereikt? Spaans onderzoek toont een spectaculaire daling van het aantal vrijwillige auteurs bij de online encyclopedie.


Leven en dood horen ook in de wonderlijke wereld van Wikipedia bij het bestaan. Elke dag worden nieuwe wikipedianen geboren. Elke dag zijn er ook die er het bijltje bij neerleggen.

Nauwkeurige statistieken houden de demografische evolutie van de wiki-gemeenschap perfect bij. Sinds haar ontstaan in 2001 kende het aantal wikipedianen een exponentiële groei, tot 2007. Sindsdien is hun aantal gestabiliseerd op zo'n drie miljoen. Wikipedianen zijn de geregistreerde gebruikers van de online encyclopedie. Registreren doe je pas als je zelf een bijdrage of een correctie wilt toevoegen aan Wikipedia. Bij sommige auteurs blijft dat beperkt tot eentje, andere vullen er hun dagen mee.

Het zijn die wikipedianen die van de gratis encyclopedie de op vier na meest bezochte site van het internet hebben gemaakt. Door vrijwillig hun kennis met ieder van ons te delen, hebben ze in acht jaar tijd vanuit het niets een encyclopedie gecreëerd in 260 talen, die maar liefst 14,4 miljoen artikels bevat. En die werden in oktober 2009 door 344 miljoen unieke bezoekers wereldwijd gelezen.

Maar was de exponentiële groei van Wikipedia al sinds 2007 stilgevallen, dan deed de Spaanse onderzoeker Felipe Ortega onlangs een verontrustender vaststelling tijdens zijn doctoraatsonderzoek. Sinds kort zou het netto aantal wikipedianen fors dalen, net als de gemiddelde tijd die ze aan het schrijven voor Wikipedia besteden. Maar liefst 49.000 wikipedianen haakten af in de eerste drie maanden van 2009, tegenover slechts 4.900 in 2008, ontdekte Ortega. Dreigt na de stilstand nu het afsterven van het veelbelovende internetproject?

Felipe Ortega is de eerste om de cijfers te relativeren. ‘Het netto verlies betreft de geregistreerde wikipedianen', zegt hij aan de telefoon vanuit zijn kantoor aan de Universidad Rey Juan Carlos in Madrid. ‘Maar niet alle wikipedianen zijn even actief. Zo'n 10 procent van hen zorgt voor 90 procent van alle bijdragen. En dat aantal regelmatig schrijvende medewerkers aan Wikipedia blijft voorlopig stabiel. Problematisch is wel dat de rotatiesnelheid van actieve wikipedianen toeneemt. En dat kan op lange termijn wel voor problemen zorgen.'

De reden voor het verminderde enthousiasme onder wikipedianen is voer voor speculatie. ‘Er is een voor de hand liggende verklaring', zegt de televisiemaker en fervente wikipediaan Lieven Scheire. ‘De encyclopedie is zowat volgeschreven. Hobbyisten en generalisten hebben nog weinig toe te voegen. Ik zie wel nog ruimte voor gespecialiseerde aanvullingen.'

Maar andere wikipedianen zeggen dat de sfeer op Wikipedia is veranderd. De anarchistische pioniersmentaliteit van de eerste jaren heeft plaatsgemaakt voor almaar meer regels en controlemechanismen. Moderatoren, ook vrijwilligers trouwens, beoordelen artikels en correcties op kwaliteit en relevantie, en hebben zelfs de macht om bijdragen te weigeren of te wissen. Wikipedianen van het eerste uur missen de vrijheid van de beginjaren.

Maar die vrijheid had ook zijn prijs. Er wordt op Wikipedia nogal wat onzin, fouten of regelrechte laster gepubliceerd. En zelfs volgens Wikipedia's eigen kwaliteitsnormen haalt vandaag maar één op de 1.150 artikels de hoogste score. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het model van Wikipedia naar een hogere betrouwbaarheid evolueert', zegt Ortega. ‘Maar dan moet Wikipedia wel meer op kwaliteit gaan focussen.'

Gevolg: nogal wat ongelukkige en gefrustreerde wikipedianen zagen hun pagina geschrapt en doen nu op blogs hun beklag over de willekeur en de arrogantie van de moderatoren op Wikipedia. ‘Ik begrijp dat wikipedianen die vruchtbare chaos van de beginjaren missen,' zegt Lieven Scheire. ‘Het gaf een enorme kick om mee te werken aan iets wat zo snel groeide. Maar die pioniersjaren zijn voorbij. Zelf heb ik geen probleem met de toenemende controlemechanismen. Ze dragen bij aan de betrouwbaarheid van Wikipedia.'

Lieven Scheire ontdekte Wikipedia in 2003, toen hij nog studeerde. Hij begon voor de online encyclopedie profielen te maken van Vlaamse stand-upcomedians. ‘Dat terrein lag toen nog braak, en als iets mij interesseert, dan wil ik die kennis delen. Dat kan van alles zijn. Zoek maar eens het aalputmotje op Wikipedia op. Dat artikel heb ik geschreven, nadat ik had uitgezocht wat die kleine zwarte vliegjes zijn die in de zomer in onze badkamer zitten. Het leuke is dat zo'n artikel daarna organisch verder groeit. Andere gebruikers voegen informatie toe of corrigeren fouten. Zo ga ik ook zelf te werk. Ik zoek heel veel op Wikipedia. Vind ik een onderwerp niet, dan maak ik zelf een bijdrage. Vind ik het wel, dan voeg ik eventueel bijkomende informatie toe.'

In actieve periodes durft Lieven Scheire wel anderhalf uur per dag voor het computerscherm door te brengen. ‘Ik stop er zoveel tijd in omdat ik zoveel bewondering en ontzag heb voor het concept van Wikipedia', zegt hij. ‘Dat ene uur dat ik erin investeer, bespaart zoveel andere mensen vele uren aan eigen opzoekwerk. Journalisten, bijvoorbeeld, zie ik in hun bijdragen over stand-upcomedy rechtstreeks uit mijn bijdragen op Wikipedia putten. Neen, ik heb daar geen probleem mee. Auteursrechten zijn in dezen het verste van mijn zorgen. Integendeel, ik ben er trots op dat mijn pagina's zo vaak geconsulteerd worden.'

Scheire rekent zichzelf tot ‘de subtop' op Wikipedia. Actieve medewerkers als hij verwerven na honderd bewerkingen stemrecht binnen Wikipedia. Hij mag dan mee bepalen wie de volgende, toch wel machtige moderator op de Nederlandstalige site wordt – zo zijn er momenteel 69. Om moderator te worden, moet je minstens duizend bewerkingen hebben gedaan en door 75 procent van de stemmers verkozen worden. Zo werkt de basisdemocratie à la Wikipedia. ‘Het is geen hiërarchie, maar een meritocratie', zegt Ortega. ‘Op Wikipedia ontleen je prestige en gezag louter aan je eigen bijdrage aan het project.'

Het zijn dit soort spontaan gegroeide afspraken die van Wikipedia zo'n opmerkelijk succesverhaal hebben gemaakt. Het basisprincipe luidt dat iedereen, ongeacht diploma's of expertise, kan meeschrijven aan de encyclopedie, door zelf onderwerpen aan te brengen of door andere artikels aan te vullen of te corrigeren. Wikipedianen zijn ervan overtuigd dat de encyclopedie op die organische manier naar een steeds grotere mate van juistheid en betrouwbaarheid zal groeien. Veel academici betwijfelen dat. Wetenschap is geen zaak van consensus, maar van feiten, zeggen ze. In een commentaar op de studie van Felipe Ortega schreef The Times-columnist Oliver Kamm dat wat hem betreft Wikipedia niet snel genoeg kon verdwijnen.

Toch gelooft Lieven Scheire noch onderzoeker Felipe Ortega dat de scherpe daling van het aantal wikipedianen het begin van het einde van Wikipedia inluidt. ‘Maar het klopt dat Wikipedia een nogal select clubje vormt waar je als nieuwkomer niet gemakkelijk toegang toe hebt', zegt Lieven Scheire. ‘Men zou de drempel wat moeten verlagen.'

Volgens Felipe Ortega is de Wikimedia Foundation, de non-profitstichting achter Wikipedia en alle nevenprojecten, zich daarvan bewust. ‘Zoals men daar ook goed beseft dat Wikipedia de band met de academische wereld moet aanhalen. Academici zijn weinig vertrouwd met het open model van Wikipedia, maar ze kunnen wel helpen om de kwaliteit van de bijdragen te verhogen.'

Meer academici. Meer controle. Dreigt Wikipedia zo niet volledig geïnstitutionaliseerd te worden? ‘Niet zolang Wikipedia een open model blijft, waaraan iedereen kan bijdragen', zegt Felipe Ortega. Ook Lieven Scheire hoopt dat meer academici de weg vinden naar Wikipedia.

‘Het onderwijs zou thesisstudenten of doctorandi meer moeten stimuleren om hun onderzoeksresultaten op Wikipedia te zetten. Ook voor hun eigen voldoening. Nu eindigen de meeste van die studies onder het stof in een bibliotheek.'


DS, 28-11-2009 (Lieven Sioen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB