'Als je niet vecht, ben je afgeschreven'


Drie jaar nadat hij door een zwaar ongeval bijna helemaal verlamd geraakte, kreeg Vincent Nijs in 2008 de kans om voor een televisieprogramma dwars door Nicaragua te trekken. Het werd een avontuur of a lifetime.


'Er is een moment geweest dat ik ervan overtuigd was dat in mijn lijf nooit meer iets zou bewegen. Het lijkt dan misschien stupide om iets te doen wat totaal zinloos - zelfs op het randje van onverantwoord - is. Want een tocht van tien gehandicapten dwars door Nicaragua in de extreemste omstandigheden heeft niet veel zin. Toch is die reis enorm belangrijk voor mij geweest. Ik kan niet precies verwoorden wat de drijfveer was om telkens weer door te zetten. Maar ik heb wel het gevoel dat ik in 2008 bewezen heb dat ik nog niet helemaal afgeschreven ben. En dat ik, als het in mijn hoofd nog lukt, kan blijven evolueren.'

Vincent Nijs (31) belandde vier jaar geleden in een rolstoel na een auto-ongeval op de Brusselse kleine ring. 'We reden dertig kilometer per uur en ik had het gevoel dat we naar die tunnel toe gezogen werden.' Op weg naar huis na een avondje stappen, schoof de auto van Vincent weg en donderde de Louizatunnel in. 'Ik denk dat het geijzeld had. Er zijn die nacht vijftig ongevallen gebeurd in Brussel.'

Toen Vincent in het ziekenhuis te horen kreeg dat hij vanaf zijn nek verlamd zou zijn, weigerde hij dat te aanvaarden. Hij werkte drie jaar lang keihard aan zijn revalidatie en wist het tij te keren. Hij kan ondertussen zijn lichaam weer bewegen en stapt zelfs korte afstanden zonder krukken.

Vincent zet koffie. Op één kruk brengt hij de mokken naar de woonkamer. Eentje per keer. Hij vraagt of we geen bezwaar hebben dat het mokken van RSC Anderlecht zijn. Hij gaat elke thuiswedstrijd van de ploeg bekijken. Twee jaar geleden richtte Vincent de vzw Fans On Wheels op. Daarmee ijvert hij voor toegankelijker voetbalstadions in België.

2008 was een heel goed jaar, zegt hij als hij zich installeert in de zetel. 'Ik heb het grootste avontuur van mijn leven meegemaakt. Het zal zich nooit meer herhalen. Dat de televisie erbij was, maakte het alleen maar spannender.' Samen met negen andere mensen met een handicap trok hij in maart drie weken door Nicaragua. Voor de opnames van het televisieprogramma Voorbij de grens zochten ze de meest onherbergzame regio's op. Hun tocht begon op het strand aan de Stille Oceaan en leidde hen over de top van de vulkaan Concepcion, door de dichte jungle tot aan de Caribische kust. Ze hebben er een dag langer over gedaan dan verwacht, maar ze zijn er geraakt. 'Nipt', geeft Vincent toe. 'Er zijn momenten geweest dat we allemaal dachten dat we het echt niet gingen halen. We zaten er enorm mee in dat er geen televisieprogramma zou komen. Soms zag je zelfs de programmamakers denken: dit gaat niet lukken. De stress die je op televisie ziet, is echt.'


Hoe reageerde uw moeder toen u zei dat u drie weken in de Nicaraguaanse jungle zou doorbrengen?

'In paniek. (lacht) Mijn moeder heeft zich altijd al veel zorgen gemaakt. Ze heeft ikweetniethoeveel kaarsjes gebrand toen ik ginds was.'


Wat wist u over het programma toen u vertrok?

'Absoluut niets. Enkele weken voor het vertrek heb ik op Google earth Nicaragua opgezocht. Ik wist dus dat er enkele vulkanen zijn en dat het noordoosten van het land grotendeels jungle is. Ik heb de trailer van Beyond boundaries (de originele versie van 'Voorbij de grens' op BBC, red.) bekeken. Tot ik voet zette op Nicaraguaans grondgebied was dat het enige wat ik over het programma wist. Dat was voor iedereen zo. Dat het zwaar zou zijn, wist ik wel. Maar dat het zo zwaar zou zijn, had niemand verwacht.'


Had u getraind voor uw vertrek?

'Drie weken voor ons vertrek was ik daarmee begonnen. Dat was uiteraard veel te weinig. Na een uur of twee stappen op het strand begon ik aan mijn kunnen te twijfelen. Ik had vier kilometer afgelegd met mijn krukken in het zand. Dat was heel zwaar. Vanaf dat moment was het gewoon zien dat ik 's avonds in mijn tent geraakte en zorgen dat ik er 's morgens weer uit geraakte. Hele dagen moest ik mijn lichaam meeslepen. Maar ik was niet alleen. Iedereen heeft het moeilijk gehad, elk op zijn manier.'


Heeft u ooit getwijfeld of u het zou kunnen?

'Vooraf twijfelde ik niet. Maar toen ik in Nicaragua was, twijfelde ik elke seconde. De eerste avond heb ik gehuild als een klein kind. 's Avonds zat ik in mijn tent en dacht: wat doe ik hier? Dit gaat echt niet lukken. Ik had overal zoveel pijn.'

'Tijdens de tocht waren er momenten dat je wist: ofwel stop ik nu ofwel moet ik de komende drie dagen doorbijten. In de jungle kon bijvoorbeeld nergens een helikopter landen. Dus moest je wel vooruit. Slapen was niet gemakkelijk. Ik had vaak problemen vanwege de koude, de inspanningen en de voeding. Soms moesten we grondwater drinken en dan kreeg ik last van mijn darmen.'

'Maar ik ben er sterker uitgekomen. Nicaragua is voor mij een belangrijk deel van mijn revalidatie geweest. Sindsdien sport ik weer intensief - voor het eerst sinds mijn ongeval. Fysiek ben ik erop vooruitgegaan.'

'Als ik in mijn appartement ben, kan ik vanuit de woonkamer naar mijn slaapkamer stappen. Zonder krukken. Ik zal er misschien twee of drie minuten over doen, maar het lukt me. Sinds Nicaragua kan ik stappen zonder krukken. Voordien ging dat niet. (Wijst naar een lelijke wonde op zijn onderarm) Ik val nog elke dag op mijn gezicht. Ik sta vol blauwe plekken. Het kost me moeite, maar als je niet probeert, bereik je niets. Daar ben ik van overtuigd. Mijn doel is ooit weer stappen zonder krukken. Of dat ook zal lukken, kan ik nog niet voorspellen, maar ik zal er alles voor doen.'


Waar stond u een jaar geleden in uw revalidatie?

'Een jaar geleden kon ik veel minder. Ik was veel zwakker. Met krukken kon ik een paar honderd meter stappen. En dat deed veel meer pijn, want mijn rug was er veel slechter aan toe. Mijn rug, mijn benen en mijn achterwerk zijn nu steviger. Dat is belangrijk bij het stappen. Je kunt je niet voorstellen hoe vaak ik nog moet nadenken als ik beweeg. Hoeveel spieren je nodig hebt om een vinger te bewegen: dat is enorm. Bij elke stap die ik zet, moet ik precies doorgeven aan mijn benen wat ze moeten doen.'


Sommige dingen zijn niet gelukt tijdens de tocht. Er blijven beperkingen die u moet aanvaarden.

'Ik zal mijn handicap nooit accepteren, maar daar zijn twee kanten aan. Je kunt blijven hopen dat je weer zal kunnen stappen. Als iets niet lukt, is dat heel zwaar. Dat speelt in je hoofd en je loopt je het risico om depressief te worden. Maar dat ebt weer weg. Als je goede momenten doormaakt met je vrienden, voel je je beter. Als ik depressief ben, kan het zwaar zijn. Dan sleur ik mensen mee... Dat zou ik niet mogen doen.'


Was het vreemd om drie weken alleen met gehandicapten om te gaan?

'Heel vreemd. Op het voetbal had ik wel een oppervlakkig contact met mensen die in een rolstoel zitten, maar voor het overige kende ik geen mensen die gehandicapt zijn. Nu heb ik wel veel vrienden die in een rolstoel zitten.'

'Ik denk dat een rolstoel - of iemand met een handicap - altijd wel een barrière vormt. Zelfs mensen met de beste intenties schrikken als ze iemand in een rolstoel zien zitten. Zelfs ik. Zeker toen ik in Nicaragua aankwam. De reis heeft die drempelvrees bij mij weggenomen.'


Reageerde de plaatselijke bevolking in Nicaragua anders dan mensen hier?

'Aan de rand van de jungle kwamen we een man tegen. Ik herinner me zijn blik nog. Hij wist niet wat hij zag, denk ik. Niet abnormaal als je in het midden van de jungle een tros “gehandicapten, tegenkomt. De meeste mensen waren verbaasd. We hebben een stierengevecht bijgewoond en er kwam enorm veel volk kijken, maar veeleer dan de stieren waren wij de attractie van de dag.'

'Het verschil met mensen van hier is dat de mensen ginder naar ons toe kwamen en ons aanspraken. We hebben ook mensen gezien die in een rolstoel zaten. Ze waren verbaasd over ons hoogtechnologisch materiaal. We gaan trouwens geld inzamelen om iemand die we ginder ontmoet hebben een rolstoel op te sturen. Die zat in een vooroorlogse rolstoel. Als je dat ziet, denk je: ik ben misschien wel gehandicapt, maar toch liever hier in België dan ginder.'


Bent u na uw thuiskomst in een zwart gat gevallen?

'Niet echt. Ik ben vrij snel beginnen te trainen en dat heeft goed gedaan. Als ik niet train, verzwakken mijn spieren en verdwijnen ze. Sinds ik vaker sport, heb ik veel minder spasmes. Mijn spijsvertering verloopt beter en ik heb veel minder pijn, want mijn rug wordt beter ondersteund.'


Heeft u veel reacties gehad toen het programma in september begon te lopen?

'Ja, ik had ineens driehonderd vrienden op Facebook. (lacht) Het verandert wel iets bij jezelf, maar het heeft geen impact op mijn leven gehad. Mensen die je niet kent, spreken je aan op straat om je proficiat te wensen. Dat doet deugd, maar het was voor mij niet belangrijk om met mijn kop op televisie te komen.'


Was het confronterend om uzelf op televisie te zien?

'Dat is keiraar. Vooral die eerste twee afleveringen ben je bezig met het feit dat je haar niet goed ligt of dat je stem raar klinkt. Maar ik vond het niet raar om naar mezelf in een rolstoel te kijken. Ik zie mezelf dagelijks in de spiegel. Dat beeld ken ik.'

'Soms sta ik te trillen en te bibberen. Dat komt doordat mijn zenuwen niet goed meer met mijn spieren verbonden zijn. Als ik met mijn benen gekruist zit, vliegt mijn been soms plots weg. Of ik begin te gesticuleren zonder dat ik controle heb over mijn bewegingen. Dat zijn dingen die ik er moet bijnemen.'


Je verliest heel veel als je gehandicapt wordt, maar heeft het u ook iets opgeleverd?

'Zeker. Ik ben een beter mens. Ik ben geëngageerder, ik heb meer de drang om iets goeds te doen. Ik sta veel meer open voor andere mensen. (met een glimlachje) Ik krijg veel meer pinten als ik naar het voetbal ga kijken.'


In hoeverre is uw wereld erdoor veranderd?

'Volledig. Eerst wordt je hele leven door elkaar gehaald. Het is volledig vernietigd. Daar zat ik maanden mee in mijn hoofd. Daarna komt het aanvaardingsproces, maar aanvaarden heb ik nooit gedaan en zal ik nooit doen.'

'Je verliest zoveel en je wint sommige dingen als je gehandicapt wordt, maar ik zou graag weer zoals vroeger zijn... Zelfs al weet ik dat dat nooit het geval zal zijn... '

'Na mijn ongeval heb ik zeventig dagen geprobeerd om iets te bewegen. Na zeventig dagen bewoog mijn knie een beetje. Ik ben er zeker van dat er een grote portie geluk mee gemoeid is. Maar ik ben er ook van overtuigd dat als je niet vecht in je hoofd en er niet in gelooft, dat je dan bij voorbaat helemaal afgeschreven bent.'

'Na de uitzendingen ben ik geen BV, maar EBV geworden: een media-eendagsvlieg. Ik heb aan een avonturentocht deelgenomen en die is op televisie gekomen. Maar ik ben wie ik ben en in die drie weken ben ik ook mezelf geweest. (glimlachend) Het was niet mijn bedoeling om een ster te worden. Verder dan mascotte spelen voor een actie voor openbare toiletten heb ik het voorlopig nog niet geschopt.'


U heeft ook aan het programma deelgenomen om uw vzw Fans On Wheels wat media-aandacht te bezorgen. Tevreden?

'Ik had gehoopt dat er meer aandacht zou zijn op het vlak van de toegankelijkheid van voetbalstadions dankzij mijn verhaal. Als ik dan toch de mediaslet wilde uithangen, dan was het voor Fans On Wheels. Maar het heeft niet zoveel effect gehad als ik had verwacht. Ik had gehoopt dat ik ineens 25.000 kliks zou hebben op mijn website. Dat is niet gelukt en dat vind ik heel jammer.'


Wat is het gemakkelijkst met een rolstoel: naar het voetbal gaan of een festival bijwonen?

'De muziekfestivals zijn veel beter uitgerust. Dat is vooral de verdienste van Intro, de organisatie waarmee ik samenwerk. De infrastructuur voor mensen met een handicap in sommige voetbalstadions is schandalig slecht.'

'Alleen Tubeke was goed uitgerust. Er was een platform voor rolstoelgebruikers, maar Belgacom heeft het opgekocht om er camera's op te plaatsen. Nu kunnen er geen rolstoelgebruikers meer op.'

'Het is een probleem dat dringend moet worden aangepakt. Zeker als België zich kandidaat wil stellen voor het WK in 2018.'


Nu u weer aan het sporten bent, heeft u ook op dat vlak ambities?

'Ja, ik zou graag met mijn handbike de wereld afreizen en marathons rijden. Maar er zijn veel praktische bezwaren. Om je in te schrijven voor de marathon van New York bijvoorbeeld, moet je 2.000 dollar neertellen. En dat is alleen maar het inschrijvingsgeld.'

'Run 2 Walk, een organisatie die voor het goede doel meeloopt in marathons, heeft mij gevraagd om me bij hen aan te sluiten. Ik heb ook al contact gehad To Walk Again.'

'Er zijn zoveel voorstellen. De komende maanden ga ik erover nadenken waarvoor ik me precies wil engageren.'


DS, 27-12-2008 (Valerie Droeven)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik vind het geweldig dat die mensen de moed niet opgeven, zij doen vaak meer met hun handicap dan wij zonder.

Ik heb tijdens die afleveringen vaak een traantje gelost... Zo moedig dat die mensen waren, niet te doen!! Ik zou het zelf veel sneller hebben opgegeven, denk ik.