Malinezen ontdekken individualiteit


Een scriptie over veranderende familierelaties in Mali won de jaarlijkse prijs van het Afrika Studiecentrum in Leiden. Ook in Afrikaanse steden neemt de behoefte aan individualiteit toe.


Vergeleken met Nederlanders zijn Malinezen echte wereldburgers. Mali kent een lange geschiedenis van migratie. Drie van de 15 miljoen Malinezen wonen in het buitenland. „In mijn onderzoeksgroep van rijkere families in de stad Segou was van ruim zeventig procent een direct familielid, dus een kind of ouder, gemigreerd”, zegt Janneke Barten (25).

Met haar doctoraalscriptie ’Families in beweging’ won zij gisteravond de jaarlijkse scriptieprijs van het Afrika Studiecentrum in Leiden, ter waarde van 4000 euro. Barten deed onderzoek in Segou en de hoofdstad Bamako, en onder de vijfhonderd Malinezen in Nederland.

De aanwezigheid van een uitgebreide en hulpbehoevende familie kan wurgend zijn voor succesvolle Afrikanen. „Binnen families woedt een voortdurende strijd. Vooral jongeren willen zich ontworstelen aan die knellende banden.” Barten haalt een echtgenote aan die erover klaagt dat de familie van haar man in zijn geboortedorp zich maar uitbreidt, weinig werkt en toch altijd op steun rekent, wat ten koste gaat van haar eigen kinderen en welzijn.

De sociale controle in Mali is groot. Het voordeel voor migranten is dat zij zich veel makkelijker aan de regels kunnen onttrekken. „Het is zelfs een reden voor sommige Malinezen om niet in hun grote gemeenschap in Frankrijk te gaan wonen, maar naar Nederland te komen. Ik sprak een man die liever in Den Haag woont dan in Amsterdam, zodat hij helemaal geen last meer heeft van de blikken van zijn landgenoten.”

In Nederland kun je de telefoon gewoon laten rinkelen als er weer een zeurend familielid belt, of zeggen dat je aan ramadan doet, terwijl je een biertje drinkt. Eén man raadt aan nooit zaken met je familie thuis te doen, omdat je dan naar je geïnvesteerde geld kunt fluiten.

Jonge Malinezen dromen van l’avonture: emigreren naar Europa, de VS of Canada. Het Westen is hun utopie, de wereld waar alles vanzelf beter zal gaan. De gelukszoekers die per boot komen, halen Nederland meestal niet. „Het zijn de ’rijkeren’, dat wil zeggen zij die een vliegticket kunnen kopen of een ambtenaar voor een visum kunnen omkopen, die hier belanden”, zegt Barten.

Omdat er zo’n overtrokken beeld van het Westen bestaat in Mali, valt het die migranten hier vaak vies tegen. Komisch is de Malinese die Barten opvoert, die klaagt over haar leven als Nederlandse huisvrouw. „Wij lijden in Europa! Ik moet zelf de kinderen naar school brengen. In de regen ook! En ja, er zijn hier machines om te helpen, maar je moet wel zelf de was erin doen”, zegt deze vrouw. Ze komt uit een rijke, adellijke familie waar vroeger de slaven, en nu het personeel al het werk doet.

Pas hier beseffen veel Afrikanen dat het leven thuis zo slecht nog niet was. Waarom gaan de ontevredenen (want de tevredenen zijn er ook) dan niet terug? „Het is een fuik. Eerst willen zij een plek veroveren: de taal leren, een partner en baan vinden, de kinderen opvoeden. Ongemerkt krijg je hier steeds meer banden, en stel je de terugkeer uit”, verklaart Barten. Daarnaast speelt dat degenen die het hier niet gemaakt hebben, uit schaamte niet terug durven.

Ook in Mali zelf vervagen de normen, over beroepen, kasten en opvoeden van kinderen. „Stellen nemen minder kinderen, je ziet vaders die trots met hun baby rondlopen, en polygamie hoeft voor de jongeren niet meer zo. Hoewel je dat laatste pas kunt verifiëren als de mannen ouder zijn, omdat ze dán pas beslissen over een tweede vrouw.”

Tegelijk is de waarde die aan het materiële gehecht wordt, groot. „Meisjes hebben meerdere vriendjes, le chic voor de liefde, le chèque voor het onderhoud. Mooie kleren, een mobieltje en de juiste scooter zijn bij de jeugd zó belangrijk. De grens tussen relaties en prostitutie is dun.”


Trouw, 29-10-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Nederlanders en Frans? Nooit echt een goeie match geweest!

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB