De karavaan trekt verder


De geschiedenis herhaalt zich: ook nu zullen de christendemocraten een echte staatshervorming uit de brand moeten slepen. Op het congres zaterdag zal het woord 'verraad' wel een paar gebruikt worden, maar dat hebben we eerder meegemaakt, stelt politicoloog MARC HOOGHE.


Zouden ze bij Jean-Luc en Celie thuis in Vilvoorde een fles champagne hebben ontkurkt na het ontslag van Geert Bourgeois? Eind augustus 2007 stelde Jean-Luc Dehaene al de pertinente vraag: 'Quid N-VA?' Met zijn scherp analytisch inzicht had Dehaene toen al door dat je een aantal zaken onmogelijk tegelijk kunt realiseren. Je kunt niet én een conservatief rooms-blauw kabinet vormen én een staatshervorming starten én een kartel in stand houden met een kleine radicale partij. Helaas kun je ook te vroeg gelijk hebben: zijn partijgenoten hebben er dertien maanden langer over gedaan om tot hetzelfde inzicht te komen. Maar uiteindelijk komt men tot de conclusie dat de diagnose van Dehaene de enige juiste was. De prijs die men voor die intellectuele traagheid betaalt is dat de aversie voor de politiek het afgelopen jaar ontzettend is gegroeid. De opkomst en de ondergang van Yves Leterme krijgt daardoor iets van een Shakespeariaans koningsdrama: juist omdat de brandende ambitie veel te groot was, blijft the man who would be king met lege handen achter, en zonder al te veel vrienden.

De rol van het kartel CD&V/N-VA is nu uitgespeeld. Het is best mogelijk dat in de gemeenteraden van Gooik en andere wereldcentra de twee partijen nog samen een fractie vormen, maar op strategisch vlak gaan beide voormalige partners hun eigen weg. De N-VA behoort tot de oppositie; CD&V levert de regeringsleider - veel meer hoeft daar niet over gezegd te worden.

Het tijdperk van de kartels in de Belgische politiek heeft dus precies vijf jaar geduurd. In 2003 was het best een aantrekkelijke en verfrissende formule: vooral de zieltogende SP.A kon toen wel wat vernieuwende spirit gebruiken. Maar politicologen schermen graag met de onverbiddelijke 'wet van Duverger', die vijftig jaar geleden werd opgesteld door de Franse onderzoeker Maurice Duverger: een kiesdrempel betekent automatisch het einde van de kleine partijen. De kleintjes hebben een paar jaar tegengestribbeld, maar in juni 2009 wordt het erop of eronder voor de N-VA, de Vlaams Progressieven, en misschien ook wel voor Groen! Ondanks het feit dat de N-VA amper drie procent van de Belgische stemmen haalde bij federale verkiezingen, heeft die partij het afgelopen jaar buitenmatig veel invloed verworven in de politiek. Die rol lijkt nu voorgoed voorbij.

Vooral bij de christendemocraten moet de scheiding wonden nalaten, en het valt dan ook te verwachten dat de emoties hoog zullen oplopen bij het congres van volgende zaterdag. De partijtop zal spitsroeden moeten lopen en alle opgekropte frustraties moeten incasseren. De partij heeft de indrukwekkende verkiezingsoverwinning van 2007 niet kunnen verzilveren. Leterme lijkt daardoor een moderne Macbeth, of zo men wil een moderne Leo Tindemans: juist doordat men te veel tegelijk wil, krijgt men op het einde helemaal niets. Hubris of hoogmoed vormt nooit een goede eigenschap in de politiek.

In het verleden bleken de christendemocraten altijd gevaarlijk na een dergelijke opdoffer: de verleiding tot revanchisme is immers groot. Congressen zijn daarbij een ideaal platform om de emoties de overhand te laten halen en in radicale stellingen te vervallen. Alleen leent het huidige politieke klimaat zich niet tot avonturen. De weerzin van de publieke opinie is nu zo groot dat een nieuwe dosis politieke spelletjes een brug te ver zou vormen. De karavaan heeft dus weinig andere opties dan verder te trekken, ondanks de blaffende honden op de rechterflank.

Het is vooral Kris Peeters die de karavaan zal moeten trekken: vanaf nu vormt hij de belangrijkste troef van de CD&V. De minister-president komt versterkt uit de crisis en hij heeft maandag laten zien dat hij de zaak stevig in handen kan nemen. De manier waarop hij in één zin aankondigde 'De Vlaamse regering steunt mij unaniem en ik bedank Geert Bourgeois voor de prettige samenwerking de afgelopen vier jaar', spreekt in dit verband boekdelen. Dat was het betere werk, zoals we dat van een politiek leider verwachten. De krachtige aanpak van Peeters steekt scherp af bij het gebrek aan leiderschap bij sommige andere CD&V-tenoren. De top van de partij heeft er nu duidelijk voor gekozen het verlies te incasseren en te kiezen voor de vlucht voorwaarts, ondanks het gemor van sommige delen van de achterban. Dat is een gok, maar het is wel een beredeneerde gok. Tenslotte zijn het in juni volgend jaar Vlaamse verkiezingen, en met een krachtdadige Vlaamse minister-president kan de partij gerust de campagne in.

Dat wordt ongetwijfeld een harde campagne. Het wordt ook een open wedstrijd en op dit ogenblik is ook totaal nog niet te voorspellen of christen-democraten, liberalen of socialisten de volgende minister-president zullen mogen leveren. Vooral voor de CD&V'ers is dat een harde pil om te slikken. Dankzij de electorale doping van de N-VA gingen ze er tot nu toe van uit dat zij het natuurlijke marktleiderschap hadden. Uiteraard vormde de N-VA maar een kleine kartelpartner, maar net die paar procenten extra zorgden er voor dat de partij comfortabel kon afstevenen op een nieuwe overwinning. De christendemocraten zullen het nu dus op eigen kracht moeten waarmaken. Dat heeft zowel voor de kiezers als voor de onderhandelaars het voordeel dat de zaken nu duidelijk zijn. Daardoor wordt het scenario van 1979 herhaald: ook toen bleven de Vlaams-nationalisten schreeuwend aan de kant staan en bewaarden ze hun maagdelijkheid. De christendemocraten onder leiding van Wilfried Martens kozen voor een redelijk compromis en realiseerden een ingrijpende staatshervorming. Het is duidelijk op welke manier men het meest verwezenlijkt voor het streven naar meer Vlaamse autonomie.

Marc Hooghe is hoofddocent politieke wetenschappen aan de KU Leuven


DS, 25-09-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB