Vaak gestelde vragen over de voedselcrisis


Waarom is er een probleem met de voedselprijzen? Een combinatie van verschillende factoren heeft ertoe geleid dat landbouwproducten fors duurder zijn geworden:


- De stijgende prijzen van olie en energie hebben de productiekosten het voorbije jaar sterk opgedreven. Meststof is meer dan zeventig procent duurder geworden, de prijs van brandstof voor tractoren en landbouwmachines is met dertig procent toegenomen, de pesticiden, die op basis van olie worden gemaakt, zijn fors duurder geworden en de loonkosten zijn gestegen.

- De vraag neemt toe naarmate de wereldbevolking groeit. Inwoners van opkomende economieën, zoals China en India, zijn welvarender geworden en kopen meer vlees, eieren en zuivelproducten. Meer dan dertig procent van de wereldwijde graanproductie wordt gebruikt als veevoer. Een halve hectare goede landbouwgrond kan 65 kilo eiwitten uit graan opleveren. Als diezelfde halve hectare wordt gebruikt om vee te kweken, zal ze maar tien kilo eiwitten opleveren.

- De grote droogte in de graanproducerende gebieden heeft de jongste jaren geleid tot slechte oogsten. De graanvoorraden hebben intussen een historisch dieptepunt bereikt.

- Gewassen die worden verwerkt tot biobrandstoffen palmen steeds meer landbouwgrond in. Ongeveer dertig procent van de Amerikaanse maïsoogst zal dit jaar in biobrandstof worden omgezet.

- De speculatieve handel in landbouwproducten is enorm toegenomen. In hun zoektocht naar nieuwe manieren om winst te maken na de kredietcrisis pakken verschillende grote investeringsbanken uit met indexfondsen die zijn samengesteld uit landbouwproducten. Dat heeft geleid tot enorme schommelingen in de marktprijzen die niet het gevolg zijn van het spel van vraag en aanbod. Vier jaar geleden werd er tien tot vijftien miljard dollar (6,5 tot 13 miljard euro) geïnvesteerd in die aandelenfondsen. Dat cijfer is opgelopen tot meer dan 130 miljard euro. De investeringsfondsen van Wall Street hebben veertig procent in handen van de Amerikaanse tarwefutures en meer dan een vijfde van de maïsfutures.

Niet alle experts kennen deze factoren hetzelfde gewicht toe. Wel zijn ze het erover eens dat hun combinatie heeft geleid tot de huidige woelige toestand.


Waarom zijn er voedselrellen uitgebroken?

Hoge voedselprijzen en sociale onrust gaan van oudsher hand in hand. De wereldwijde inflatie van de voedselprijzen is volgens de internationale voedselprijzenindex in 2007 met veertig procent toegenomen en die stijging heeft zich in de eerste maanden van 2008 doorgezet. De hoge voedselprijzen treffen de armere mensen en de arme landen het hardst, omdat zij een veel groter deel van hun inkomen uitgeven aan voedsel. In ontwikkelde landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, besteedt de doorsneeconsument hooguit tien procent van zijn inkomen aan voedsel, terwijl dat bij het armste vijfde van de bevolking algauw oploopt tot 25 à 30 procent. In de ontwikkelingslanden gaat vijftig tot tachtig procent van het inkomen van de armere mensen naar voedsel. Daar leidt een prijsstijging dus onvermijdelijk tot honger.


Wat gebeurt er met de tarweprijzen?

De tarweprijzen zijn verdubbeld tussen mei 2007 en februari 2008, toen ze een recordhoogte haalden. In februari kostte een ton tarwe voor brood 900 dollar (580 euro). Intussen is de prijs weer gezakt tot 346 dollar per ton (220 euro), maar dat is nog altijd vijftig procent meer dan vorig jaar. Het wereldwijde aanbod is gedaald als gevolg van de droogte waarmee sommige tarwe exporterende landen te kampen hebben, zoals Australië, Oekraïne en enkele Noord-Afrikaanse landen. Toen de prijzen laag waren, hebben boeren en overheden landbouwgronden uit productie genomen. Zo heeft ook Europa in de jaren tachtig twintig procent van de landbouwgrond uit gebruik genomen. Anders dan bij maïs het geval is, wordt de meeste tarwe gebruikt voor menselijke consumptie en wordt ze niet verwerkt tot veevoer of biobrandstoffen. Maar beide markten zijn met mekaar verbonden. Er wordt steeds meer maïs gebruikt voor de productie van brandstof en veevoer en dat heeft geleid tot een algemene stijging van de graanprijzen. Bepaalde uitvoerende landen hebben dat effect nog versterkt toen ze uitvoertaksen begonnen te heffen om hun eigen graanvoorraden veilig te stellen.


Wie wordt hierdoor getroffen?

Egypte en Brazilië zijn de grootste invoerders van tarwe en de VS zijn de grootste uitvoerder. Dertig jaar geleden was Egypte zelfbedruipend, maar tegenwoordig voert het land jaarlijks acht miljoen ton tarwe in. Dat is zowat de helft van de totale Britse oogst. Het vee is goed voor meer dan een derde van de volledige graanconsumptie. De verschuiving in de handelsmodellen en in de eetgewoonten is begonnen in de jaren zeventig, toen de VS Egypte voedselhulp boden in de vorm van gesubsidieerd graan. In 1974 hebben ze het regime van president Sadat overeind gehouden toen er rellen uitbraken naar aanleiding van de voedseltekorten. Brazilië, een van de grootste landbouwproducenten ter wereld, is een grote invoerder van tarwe geworden omdat de pluimvee-industrie, die vooral op de uitvoer is gericht, enorme hoeveelheden graan nodig heeft.


Wat zal er nu gebeuren?

De hoge prijzen hebben de productie aangezwengeld. De Europese Unie is afgestapt van het systeem om grond onbewerkt te laten, Rusland, Oekraïne en Kazachstan hebben de productie opgedreven en Australië is zich goed aan het herstellen. In 2008 wordt een recordopbrengst verwacht en die zal de prijzen drukken. Op lange termijn zullen de prijzen wellicht opnieuw stijgen. Volgens een Brits verslag zal de helft van alle landbouwgrond tegen 2050 onbruikbaar zijn geworden als gevolg van watertekort en de klimaatverandering. Op dat moment zullen we niet 6,3 miljard, maar negen miljard monden moeten voeden.


DS, 31-05-2008 (© The Guardian (Vertaling Piet De Meulemeester))

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB