Poetin-critica verdwenen in Berlijn


BRUSSEL - De kritische kunstenares Anna Michaltsjoek verdween vorige week spoorloos in Berlijn.


De Russische kunstenares Anna Michaltsjoek (52) verliet vorige vrijdag haar huis in Berlijn om boodschappen te doen. Sindsdien is ze niet meer teruggezien, zo berichtte de Berlijnse Tagesspiegel gisteren. De Berlijnse politie is een grote zoekactie begonnen, maar staat voor een raadsel. 'Deze mevrouw gedraagt zich niet onvoorspelbaar', liet de politie weten. Michaltsjoek is getrouwd met de al even Kremlin-kritische filosoof Michail Riklin, die als gastprofessor aan de Humboldt-universiteit doceert.

Concrete aanwijzingen voor een politiek misdrijf zijn er voorlopig niet. 'Het echtpaar heeft het aan de stok gekregen met de Russische autoriteiten', zei een politieonderzoeker. 'Maar een ontvoering uit zowel politieke als financiële motieven lijkt ons veeleer onwaarschijnlijk.'

Michaltsjoek heeft weliswaar een lange staat van dienst van conflicten met de Russische overheid. Het hoogtepunt ervan viel in 2003, toen Michaltsjoek een van de 42 kunstenaars was die deelnamen aan de tentoonstelling 'Opgepast! Religie!' in Moskou. De expositie, die plaatsvond in het onafhankelijke Sacharov Museum (een tak van de organisatie genoemd naar de oude Sovjet-dissident Andrej Sacharov), wilde waarschuwen voor fundamentalisme en het doorbreken van de scheiding tussen kerk en staat.

Onder de tentoongestelde werken, ook van kunstenaars uit Cuba en Japan, waren onder meer een Russisch icoon te zien -met uitgesneden hoofd, zodat de bezoekers zich konden laten fotograferen met hun eigen hoofd in het icoon- en een Coca-Cola-blik met de tekst: 'Dit is mijn bloed.'

De tentoonstelling werd meteen scherp gehekeld door de Russisch-orthodoxe kerk, die in Rusland een steeds machtiger positie bekleedt en president Vladimir Poetin als hoogste gelovige in haar rangen telt.

Daarna bezocht een groep seminaristen de tentoonstelling, spoot verf op de schilderijen en richtte vernielingen aan. De politie greep eerst in, maar kort daarna vaardigde de Doema (het Lagerhuis van het parlement) een resolutie uit waarin ze de gerechtelijke autoriteiten opriep het museum en de kunstenaars te vervolgen voor het 'opstoken van nationale en religieuze twisten' -wat de openbare aanklager prompt ook deed.

Naast de directeur van het Sacharov Museum, Joeri Samodoerov, en de intendante van de tentoonstelling, Ljoedmila Vasilovskaja, werd ook een van de 42 kunstenaars vervolgd: Anna Michaltsjoek. Mensenrechtenorganisaties spraken over het 'eerste ideologische proces sinds het einde van de Sovjet-Unie'. Tijdens het proces moesten de drie antisemitische spreekkoren vanop de publieksbanken trotseren -Michaltsjoek is joodse.

De openbare aanklager vroeg celstraffen van twee tot vijf jaar, maar uiteindelijk kregen alleen de museumdirecteur en de intendante een boete van elk zo'n 2.500euro. Michaltsjoek werd vrijgesproken, maar bleef zich kritisch uitlaten over het regime van president Poetin. Haar echtgenoot, Michail Riklin, gaf na de moord op de kritische journaliste Anna Politkovskaja in 2006 nog enkele harde interviews waarin hij zei: 'Tot nu toe geloofden wij, kritische geesten, nog in een geciviliseerd minimum, een bodem waarop we toch nog enigszins konden wandelen. Nu luidt de boodschap: niemand van jullie is nog veilig.'

In november vorig jaar week het echtpaar uit naar Berlijn, maar ze figureren nog steeds op de beruchte 'dodenlijsten' die extremistische Russische organisaties uitwisselen op het internet. Michaltsjoek zou onlangs nog hebben verklaard dat ze zich bij een lezing 'in het oog gehouden' voelde.


DS, 28-03-2008 (Jorn De Cock)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB