En de winnaar is: Iran


TEHERAN - Vijf jaar na de Amerikaanse invasie in Irak, mag Iran de VS danken voor hun ongewilde hulp bij zijn streven om de regionale macht te verwerven. De VS verwijderden Saddam Hoessein, een van Teherans dodelijkste vijanden.


Na de aanslagen van 11 september 2001 had het Amerikaanse leger de Taliban in Afghanistan al verslagen. Met de verdrijving van Saddam Hoessein werd nog een van Irans vijanden weggeveegd en kantelde het regionale machtsevenwicht in het voordeel van Teheran. 'De verwijdering van die twee regimes speelde erg in de kaart van Iran. Het gaf het land ruimte om zijn invloed uit te breiden', zegt Vali Nasr, senior fellow bij de Council on Foreign Relations in Washington.

Iran kan een Amerikaanse militaire actie tegen zijn nucleaire sites niet volledig uitsluiten en zijn economie is zo sterk van olie afhankelijk dat ze binnen enkele jaren kwetsbaar kan blijken, maar nu bevindt het land zich op een piek.

Door de snelle val van het Iraakse leger in 2003 had het sjiitische land geen militaire rivaal meer in de buurt, waardoor de Arabische wereld en haar grotendeels soennitische regeringen werden verzwakt. Onverhoopte olie-inkomsten wakkerden het bedwelmende machtsgevoel van de Islamitische Republiek verder aan.

De strijdlustige president Mahmoud Ahmadinejad trotseerde de inspanningen van het Westen om Teherans nucleaire aspiraties via VN-sancties in toom te houden. 'Elke 24 uur verdienen we 270miljoen dollar in harde valuta, een magisch bedrag', zegt de Iraanse economist Sayeed Leylaz. 'Iran kan zijn oliedollars aanwenden om in eigen land loyauteit te kopen en extern strategische partnerschappen.'

De jongste vijf jaar is Iran een belangrijke speler geworden in Irak. Het heeft de banden met sjiitische en andere groepen aangehaald en elders in de Arabische wereld aan invloed gewonnen via allianties met Syrië, de Hezbollah in Libanon en het Palestijnse Hamas. Arabische bondgenoten van de Verenigde Staten, zoals Saudi-Arabië, Egypte en Jordanië, zijn gealarmeerd door de groeiende macht van Teheran. Maar na het chaotische resultaat van de oorlog in Irak vrezen ze dat een eventuele Amerikaanse aanval tegen Iran een nieuw destabiliserend debacle zal veroorzaken dat hen duur te staan kan komen.

Psychologisch lijkt Iran momenteel de bovenhand te hebben. 'Het doet er niet toe welke politiek correcte dingen we zeggen, de Arabische wereld heeft duidelijk vrees, voorzichtigheid en angst voor Iran getoond, terwijl Teheran die gevoelens niet beantwoordt', aldus Nasr.

De kans op een Amerikaanse inval in Iran nam sterk af na de publicatie van een rapport van de Amerikaanse inlichtingendiensten in december vorig jaar. Dat stelde nogal verrassend dat Teheran zijn pogingen om kernwapens te maken al in 2003 had stopgezet en die waarschijnlijk niet opnieuw had opgestart.

Daardoor verslapte de aandacht voor Irans uraniumverrijking en ontwikkeling van ballistische wapens. Volgens westerse analisten zijn die zaken nochtans belangrijker dan onmiddellijke pogingen om een atoombom te maken. 'We hebben onze beoordeling van de dreiging niet gewijzigd, maar het Amerikaanse inlichtingenrapport heeft stokken in de wielen gestoken', zegt een Europese diplomaat. Hij meent dat het Amerikaanse document het voor de wereldmachten moeilijker heeft gemaakt om hardere VN-sancties tegen Iran te steunen.

De jongste maanden hebben verschillende Arabische leiders Teheran bezocht. Op zijn beurt heeft Ahmadinejad grensverleggende reizen gemaakt naar Irak, Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. Hij deed dat deels in een poging om de Arabische bezorgdheden over Irans nieuwe regionale invloed te sussen. 'Daaruit blijkt dat het er niet toe doet wat de Arabieren vinden van de leiding in Iran', zegt de Europese diplomaat. 'Ze moeten er rekening mee houden dat Iran, na de teloorgang van Saddam Hoessein, een belangrijke opkomende macht in de regio is.'

Vooral de Verenigde Staten gruwelen daarvan. Hun relaties met Iran werden gekenmerkt door wederkerig venijn sinds de islamitische revolutie in 1979, waarbij de sjah -Amerika's belangrijkste bondgenoot in de Golf- werd afgezet.

De Amerikaanse president George W. Bush, die Iran in 2002 Iran had aangemerkt als onderdeel van de 'As van het Kwaad', beschuldigt Teheran van inmenging in Irak, Libanon en de Palestijnse gebieden, maar die aanklachten worden onmiddellijk teruggeslingerd door Ahmadinejad.

Iran is erop gebrand om de Amerikaans-Israëlische doelstellingen in de regio te dwarsbomen, maar wil volgens analisten in Teheran tezelfdertijd dat Irak een geheel blijft dat de belangen van de sjiitische meerderheid kan behartigen, zonder echter sterk genoeg te zijn om zijn buren te bedreigen.

Washington deelt Irans engagement voor de territoriale eenheid van Irak en gaf zijn diplomaten in Bagdad het afgelopen jaar toestemming om drie vergaderingen te houden met Iraanse tegenhangers. De formele besprekingen hebben echter niet geleid tot een bredere dialoog om de onenigheden tussen de Verenigde Staten en Iran op te lossen.

Volgens Vali Nasr versperren de VS Iran nog altijd de weg met hun sterke militaire aanwezigheid in Irak, Afghanistan en de Golf. 'Iran kan zijn huidige status en het nieuwe evenwicht dat in de regio opgekomen is, niet bevestigen als de Verenigde Staten hun verzet ertegen niet staken', stelt hij. 'Ahmadinejad gelooft dat Iran zijn wil kan doordrijven door te intimideren en te irriteren. Ik ben er niet zeker van dat alle Iraanse leiders ervan overtuigd zijn dat dat een verstandige strategie is.'


DS, 19-03-2008 (Alistair Lyon, ©Reuters)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB