Groetjes uit Vaticaanstad


Godsdienst is gevaarlijk, ik weet het. Maar onze samenleving reageert vinnig bij monde van haar intellectuele elite. De Universiteit Gent geeft 200.000 euro uit om de ware leer te verdedigen, namelijk de evolutieleer van Darwin, nochtans geen Gentenaar. Ongeveer op hetzelfde ogenblik ontmaskeren Geert van Istendael en Benno Barnard de islam: 'De moderne islam is diepgaand door het nazisme geconditioneerd.' Ik hoop dat het gerecht zijn werk doet.


Godsdienst is gevaarlijk, doch Vlaanderen waakt. De verdediging van onze beschaving is in goede handen. Dus gunde ik mij een rustig weekendje zonder al dat godsdienstige gedoe. Met dat doel trok ik naar Vaticaanstad, een klein land in het zuiden van Europa waar veel toeristen komen. Ik woonde er een jubileum bij. De Codex Iuris Canonici, het kerkelijk wetboek uitgevaardigd in 1983, werd vijfentwintig. Verjaardagsfeesten van dit verrukkelijke boek vinden doorgaans plaats in de Aula del Sinodo dei Vescovi, hartje Vaticaanstad. De aula is donker, maar de fauteuils zijn een streling voor het zitvlak.

Lang geleden, in 1993, vierde ik de tiende verjaardag van het wetboek mee. Toen hing er af en toe spanning in de zaal. Een van de sprekers was Johannes Dyba (1929-2000), bisschop van Fulda, een bon vivant met principes, iemand die er niet voor terugdeinsde de weinige aanwezige leken met het gebruik van venijnige bijzinnetjes op hun plaats te zetten. Dan steeg uit het publiek gemompel op, heerste er een vreemdsoortige uneasiness die op een meningsverschil wees, maar die tegelijk een teken van leven was. In 1993 bleven er nog heel wat kritische kerkjuristen over, die trouwens niet allemaal even leuke mensen waren. Van de kerk hadden ze meer openheid verwacht, zachtjes werd hen duidelijk dat ze van een koude kermis thuiskwamen. En hun vriendinnen, die al jaren in de garderobe stonden te wachten tot het verplichte celibaat zou worden afgeschaft, kregen rimpels en werden knorrig. 1993, dat was het moment waarop hoop geruisloos plaats maakte voor beschaafde bitterheid, het fatale keerpunt in zovele mensenlevens.

Waren alle sprekers op de viering van 1993 bisschop, dan bleken ze nu kardinaal te zijn, op één uitzondering na, bisschop Francesco Coccopalmerio, voorzitter van de pauselijke raad voor de wetteksten. Er werd voor kardinalen als sprekers gekozen omdat, zo deelde Coccopalmerio mee, op die manier diepgaande algemene beschouwingen aan bod konden komen, en niet zozeer technische vraagstukken. De sfeer was opperbest. De kardinalen lazen één voor één hun tekst voor, zonder haperen, en zonder opkijken. Vanaf de allereerste zin verbraken ze elk contact met het godsvolk, dat alsmaar dieper wegzonk in de heerlijke fauteuils. Bij de toespraak van kardinaal Re, pomeriggio, ore 16, inderdaad een moeilijk moment, verloren vele toeschouwers onder wie ikzelf tijdelijk het bewustzijn. Maar juist dan is wakker worden heerlijk, voelend het zachte pluche, horend de zoete stem die een kardinaal toebehoort. Dit moet het hiernamaals zijn. Later is nu. Na elke lezing zei de voorzitter enthousiast: molto stimulante.

De kardinalen stelden ons gerust. Na het tweede Vaticaans concilie was er in de kerk een crisis geweest. Die is nu voorbij. Dat wisten we natuurlijk al, maar toch goed om het nog eens te horen.

Het colloquium werd besloten met een bezoekje aan de paus. Nederig, met de rug gedeeltelijk naar het publiek gekeerd en met de blik gericht op de paus die helemaal vooraan in het zaaltje op een troon plaats had genomen, zong monseigneur Coccopalmerio de lof van het kerkelijk recht: 'Het gaat over het mystieke lichaam van Christus. Het vermijdt elk positivisme, wat een vorm van relativisme is.' Daarna mochten enkele uitverkorenen de paus groeten en aanraken. Ik zag hoe mijn Milanese collega Ombretta Fumagalli Carulli een elegante buiging maakte, waarbij haar jurk lichtjes scheurde, zo hoopte ik te horen.

's Avonds, in restaurant Alfredo op de Via della Scrofa, had ik een ontspannen en toch waakzaam gesprek met een zeer Italiaanse kardinaal die ik ken van lang vooraleer hij vrij plotseling carrière maakte. 'En?' zei hij. 'Leuven is nog altijd katholiek?' Hij sprak over het katholicisme als over een zachtzinnige ziekte, ongeneeslijk maar niet ernstig. 'Als die mensen uit Leuven hier komen praten, doen ze kruiperig of worden ze boos. Zo kun je toch niet leven?' En hij nam een flinke teug van zijn glas Chianti Classico, met de morele zekerheid dat na dit glas nog andere zouden volgen. Want het afscheid is wreed. Katholieken verfoeien sterfelijkheid.

Dat is zo schitterend aan Rome. Hier wint de rede niet, en evenmin het geloof. Alleen de schoonheid is overal. Zinnelijk rekt ze zich uit, schaamteloos en loom, zodat het geloof een spel wordt en de rede een misverstand.

Rik Torfs doceert kerkelijk recht aan de KU Leuven


DS, 07-02-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB