,,Bevrijding Oezbeekse zakenlui provocatie''


KARA-SUU - De directe aanleiding voor de volksopstand in Oost-Oezbekistan was de woede over het proces tegen een groep van 23 lokale zakenlui in Andizjan. Atamas Sjamsoedin, die ontsnapte en naar buurland Kirgizië vluchtte, doet zijn verhaal. Hij suggereert een provocatie-scenario.


ATAMAS Sjamsoedin (29) spreekt langzaam en bedachtzaam, terwijl hij in een vluchtelingenkamp aan de Oezbeeks-Kirgizische grens reconstrueert wat er gebeurd is sinds 9 juni vorig jaar: toen werd hij in Andizjan gearresteerd door de geheime politie.

Sjamsoedin vertelt dat hij op die dag naar het politiebureau werd geroepen om een conflict over land op te lossen. Daar aangekomen bleek het om wat anders te gaan. ,,Ze lieten me foto's zien van zakenpartners en vroegen of ik die kende. Natuurlijk zei ik 'ja'. Later vertelde de politie me dat deze mensen, en een paar anderen die ik nog nooit had gezien, lid waren van de verboden islamitische organisatie Akram.''

De handelaar in levensmiddelen zucht. ,,Als je een zaak opzet, laten ze je nog wel met rust. Maar als het eenmaal goed gaat, verzinnen ze dit soort dingen om je te pakken.'' De politie zou in zijn kantoor grote sommen geld en een kopie van het illegale boek van Akram hebben gevonden.

,,Ze sloegen me om me te dwingen een schriftelijke verklaring te ondertekenen. Ook hebben ze een speciaal ijzeren apparaatje om je hand mee te breken.'' Hij kijkt even weg. ,,Ik heb het pas ondertekend toen ze dreigden mijn vrouw ook in de gevangenis te zetten. Want je weet nooit wat voor 'ongelukken' er dan kunnen gebeuren.''

Sjamsoedin vertelt over zijn proces zonder advocaten. Terwijl hij praat, komen steeds meer mannen om hem heen zitten. Niemand valt hem in de rede. ,,Ik werd onder meer beschuldigd van het breken van artikel 244: religieus extremisme, separatisme en fundamentalisme. Maar ik ben helemaal geen extremist, ik ken helemaal niemand die lid is van zo'n organisatie. Ik bid, ja, dat wel.''

Wie de gevangenis heeft geopend en de gevangenen heeft vrijgelaten die ochtend van de 13de mei, de dag van het bloedig neerslaan van de opstand, weet hij niet. ,,Vlak na middernacht verschenen er ineens mensen met stokken en metalen voorwerpen. Ik had ze nog nooit gezien. Binnen twintig minuten stonden we buiten.'' Hij kijkt vertwijfeld. ,,Het is goed mogelijk dat de politie zelf de gevangenis heeft geopend. Van tevoren hadden ze al bevolen alle scholen en overheidsinstellingen te sluiten op die dag. Volgens mij dachten ze gewoon dat dit de oplossing voor hun probleem was: loslaten en er vrij op schieten.''

,,En nu? Ik weet niet wat er nu gaat gebeuren. Mijn vrouw en drie kinderen zijn nog in Andizjan. Mijn schoonmoeder zit ook hier in het kamp, haar zus werd neergeschoten toen ze vluchtte. Het enige dat ik weet is dat ik nu niet terug kan gaan.''


24/05/2005 Marona van den Heuvel

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB