Ongewenste herinnering: delete


CLEMENTINE Kruczynski had net een afgesprongen relatie achter de rug in de film Eternal sunshine of the spotless mind, uit 2004. Clementine, gespeeld door Kate Winslet, wilde ontsnappen aan haar pijnlijke herinneringen, en daarom stapte ze naar een gespecialiseerd bedrijfje dat de hele relatie uit haar geheugen wiste, alsof ze er nooit geweest was. Bij een toevallige ontmoeting met haar ex-vriend, korte tijd later, herkende ze hem zelfs niet meer.


Mijlenver van de realiteit, oordeelde deze krant toen over wat er in de film getoond werd. Er bestonden in 2004 al technieken om met chemische middelen het geheugen te manipuleren, maar die waren uiterst primitief. Botte werktuigen, vergeleken bij de chirurgische precisie waarmee in Eternal sunshine of the spotless mind in het geheugen geknipt werd.

Maar die chirurgische precisie is snel dichterbij aan het komen. De neurowetenschapper Joseph Ledoux van de New York University en zijn medewerkers rapporteren in het vakblad Nature Neuroscience dat ze erin geslaagd zijn bij ratten één specifieke herinnering uit te wissen en daarbij een andere, heel gelijkaardige, intact te laten.

De onderzoekers leerden ratten eerst bang te zijn voor twee verschillende muziektonen, door die tonen af te spelen en daarbij telkens een elektrische schok toe te dienen. Vervolgens gaven ze de dieren een experimenteel medicijn, U0126, dat op het geheugen inwerkt. Terwijl ze onder invloed waren, werden de dieren herinnerd aan één van de twee tonen: die werd afgespeeld (zonder schok).

Het idee is dat herinneringen kwetsbaar zijn op het moment dat ze uit het geheugen worden opgeroepen, dus wanneer je eraan denkt. Vermoed wordt dat de hersenen een herinnering telkens opnieuw moeten 'wegschrijven' nadat ze 'gebruikt' is. Als het bij dat wegschrijven verkeerd gaat, wordt de herinnering mogelijk uitgewist. Vergelijk het met een archief. Een dossier dat daarin veilig zit weggeborgen, kan niet veel overkomen, maar op het moment dat iemand het uit de kast haalt om het te raadplegen, kan er van alles verkeerd gaan. Het kan zoekraken of gewijzigd worden. Wanneer je aan een herinnering terugdenkt, is die herinnering kwetsbaar. U0126 zou beletten dat het geraadpleegde dossier weer correct wordt weggeborgen in het archief.

En inderdaad, een dag later bleken de ratten niet meer bang te zijn voor de ene toon waar ze onder invloed aan herinnerd waren. Voor de andere toon waren ze even bang gebleven. Een controlegroep die geen U0126 toegediend had gekregen, bleef bang voor beide tonen. De onderzoekers denken dat het echt de herinnering is die ze weggenomen hebben, niet alleen de angst, omdat bij de behandelde ratten de activiteit van hersencellen afnam in een deel van de hersenen waarvan al vermoed wordt dat het een rol speelt bij het opslaan van herinneringen.

De onderzoekers denken dat de techniek gebruikt kan worden om mensen van traumatische herinneringen te verlossen, bijvoorbeeld overlevenden van rampen die daar psychische problemen aan overhouden. Maar de lijn tussen een traumatische en een gewoon onaangename herinnering is rekbaar. Als de techniek realiteit wordt, dan kan het niet lang duren voor hij wordt toegepast om liefdesverdriet te verzwakken of gewoon om de volgende dag niet meer aan een gênante situatie te moeten terugdenken.

Zou het een goed idee zijn om de eigen herinneringen te kunnen manipuleren? Is het beter te leven met de zoete illusie van een probleemloze jeugd dan met pijnlijke herinneringen? En natuurlijk kun je ook bij ánderen herinneringen uitwissen: de ideale post-date rape-drug: na de verkrachting een pilletje.


DS, 15-03-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB