De levensles van Dimitri Verhulst


Dimitri Verhulst kreeg een Gouden Uilnominatie voor De helaasheid der dingen, trok op tournee met Saint Amour, en heeft met zijn jongste boek Mevrouw Verona daalt de heuvel af een pareltje afgeleverd. Hoe een vogel voor de kat een raspaard werd.


Het is met meer dan één zintuig te merken dat hij gisteravond met zijn kompanen van de Nederlandse Saint-Amourtournee een whiskybar is ingedoken. Vandaag moet er eerst een watertje zijn, en dan - snel, jaaa - koffie, en daarna suiker tegen de slapte.

,,Die interviews, ik doe het niet graag. Ik vind mezelf niet zo belangrijk.,

De klassieke muziek, de Tiffany-lampen en de hoge zetels met oren van het Grand Café Americain in Amsterdam, ooit een pleisterplaats voor al wie wat gepubliceerd had, doen echter hun werk. Verhulst vertelt.


,,Talent om mijn werk op een podium te brengen? Ik heb het ook gelezen, maar begrijp het niet. Bij Saint Amour lees ik gewoon voor, nogal droog zelfs. Ik ben helemaal geen performer, doe geen pirouettes of zo. Ik ben in hart en nieren een schrijver. Sinds 2003 doe ik dat ook voltijds, met de hulp van het Vlaams Fonds voor de Letteren.

Dat mijn boeken Vlaams zijn, dat lees ik ook. Ik sleep dat etiket al een tijdje mee. Ze doen maar. Ik vind eigenlijk dat ik veel moeilijke woorden gebruik. Als het dan al een taal is die ik hanteer, dan is het gewoon die van Verhulst. Het is natuurlijk pech dat ik in Aalst gewoond heb, en dat ik bijvoorbeeld in Problemski Hotel humor combineer met een sociaal geëngageerd thema, zoals Louis Paul Boon dat deed. Maar voor het overige vaar ik mijn eigen koers. Ik scheur nog geen blote meisjes uit boekjes, schrijf geen porno, heb geen dikke buik. Ik heb veel van Boon gelezen, dat wel, dus misschien heeft hij me wat gevormd.,


Wie in 'De helaasheid der dingen' leest over wc's die een gat in een plank zijn en de pastoor die nog veel invloed heeft, denkt wel eens: autobiografisch? Komaan gast, je bent vijfendertig.

,,Toch klopt het. Wij hadden een huis met kartonnen muren en een Franse wc-pot. Een telefoon was er niet, een badkamer ook niet. Op zaterdag kropen we in een kuip die in de living was gezet. En dan volgde iedereen, ook als er bezoek binnenkwam, allemaal in hetzelfde water. Wat ik in de De helaasheid schrijf, gaat over de tijd dat ik twaalf, dertien jaar was. Onze levensstandaard hinkte tien, twintig jaar achterop.,


Het geldtekort, de drank, de brute kracht, de schunnige taal, moest je het kwijt?

,,Met trauma's worstelen doe je bij de psychiater, daar dient literatuur niet voor. Ik had die tijd verwerkt toen ik aan dit verhaal begon. Ik wilde het vertellen omdat ik het een niet onbelangrijk thema vind. De wereld die ik beschrijf, bestaat nog. Marginalen zijn er altijd. Het heeft lang geduurd voor ik dit woord kon gebruiken om mijn eigen verleden te benoemen. Ik had er nochtans alle redenen voor. Mijn moeder wilde mij niet meer hebben, dus woonden we bij mijn grootmoeder, waar mijn vader en mijn nonkels zich te pletter dronken. Ik was nog jong, maar voelde dat het slecht was. Je kan ook moeilijk gelukkig zijn als je vader met een mes achter je aanzit, of zo bezopen is dat hij alles kapotslaat. Ik moet het daar eens over hebben, dacht ik.,


Toch spreekt er veel liefde uit je verhaal.

,,Dat was mijn uitdrukkelijke keuze, al was het niet gemakkelijk. Ik was bang voor mijn vader, maar kon hem ook graag zien. Eigenlijk was hij een lieve mens, die nooit aan de drank had mogen zitten. Hij probeerde vaak te stoppen, en ging dan naar de ontwenningskliniek De Pelgrim in Scheldewindeke. Vijf mislukte pogingen; schrijnend. Ik zag dat de drank zijn karakter aantastte. Soms dacht ik: gij sukkelaar. Hem aanvallen was gemakkelijk. De liefde beschrijven die ik ondanks alles voor mijn vader en nonkels voelde, dat was een grotere uitdaging. Voor mijn familie is dat volledig mislukt. Sommigen lusten me rauw. Ik kan me niet voorstellen dat ze het boek gelezen hebben. Waarschijnlijk hebben ze het van horen zeggen. Ik heb nochtans mijn best gedaan om voor de liefde te kiezen. Soms word ik kwaad in het boek, zoals bij de komst van de professoren volkskunde die de schunnige liedjes van mijn nonkels wilden horen. Dat is zelfkritiek natuurlijk, ik doe als schrijver net hetzelfde.,


Je hebt die tijd doorstaan. Meer nog, kijk waar je nu staat. Dat is op zijn minst verbazingwekkend.

,,Daarvoor heb ik mijn vader als een dief in de nacht moeten verlaten. De politie begon iets te vaak over de vloer te komen. Soms moesten ze mijn vader met een matrak neerkloppen, opdat hij niemand te lijf zou gaan. Ik sliep al een tijd naast mijn grootmoeder, uit angst. Hij had altijd spijt nadien, en deed hilarische zelfmoordpogingen. Hij deed alle deuren op slot en zette de gaskraan open. We waren goed op weg om een kolom in Het Laatste Nieuws te worden. Ik voelde me heel concreet bedreigd. Toen ik weer eens in het maïsveld zat omdat hij met het grote broodmes achter me aanzat, dacht ik: ik kan hier niet blijven zitten. Ik ging naar het politiekantoortje in Nieuwkerke, maar dat was gesloten. Uiteindelijk deed ik mijn verhaal op school, aan een vrouw van een PMS-achtige instantie. Er wordt veel gekakt op zulke dingen, maar voor mij was het de poort naar een ander leven. De jeugdrechter heeft me geplaatst. Ik ben naar school vertrokken en nooit meer teruggekeerd. Mijn vader wist niet dat ik het was die aan de alarmbel had getrokken.

De confrontatie met mijn pleeggezin was een cultuurschok. Ik woonde plotseling bij mensen met werk, smaak, een wijnkelder en verantwoordelijkheidszin. Ik moest leren met mes en vork te eten, de ellebogen tegen het lijf. Ik voelde me een verrader. Hoewel ik dolgelukkig was dat ik uit ons huis weg was, begon ik te revolteren en mijn afkomst op te hemelen. Zo kwam ik in Lenteweelde terecht, een instelling vol gasten met een onwaarschijnlijk verleden. Het was er één groot hoerenkot, zonder hoop. Die geweldige doemsfeer, dat gebrek aan geloof in de toekomst, dat zal ik nooit vergeten. Vuilbakkinderen waren het. Ze kwamen uit pleeggezinnen, andere instellingen, hier een opvanggezin, daar een adoptie; ze waren overal al eens uitgeprobeerd. Sommigen onder hen zaten daar achttien jaar lang, sommigen waren het kind van iemand die daar woonde. Ik vertikte het om in deze sfeer mee te gaan. Dat is een van de redenen waarom ik over mijn familie wilde schrijven. Veel van de gasten uit zulke instellingen zullen dat hopeloze herkennen. Ik wil tegen hen zeggen: kijk, ge kunt er iets van maken. Het zijn uitzonderingen, ik weet het, maar je hoeft niet per se aan de spuit te zitten of kinderen te maken die hier ook terechtkomen. Het kan ook anders.''


Wat heeft gemaakt dat je weerbaar genoeg was toen je op je achttiende de instelling mocht verlaten?

,,Ik ben altijd graag alleen geweest, was dat mijn redding? Ik wilde geen vogel voor de kat zijn. Ik woonde op een kamer, waste me dagelijks, maakte er iets gezelligs van. Een opvoedster had me gezegd: 'Zorg dat je een mooie lamp hebt, en een goede zetel. Het gaat fout als je niet graag thuis bent.' Dat vond ik een goede les. Tot op vandaag omring ik mij met een kostbare lamp en zetel.,


Wanneer is de interesse voor taal opgedoken?

,,Die is er altijd geweest. Ik was blij als ik een opstel moest maken. Waar komt dat vandaan? Ik weet het niet. Tien jaar geleden reed ik in Gent met pizza's rond en werd mijn manuscript overal geweigerd. Vandaag zijn er dertigduizend exemplaren van De helaasheid verkocht, ben ik genomineerd voor de AKO literatuurprijs en De Gouden Uil. Winnen hoeft niet, ik heb mijn prijs al gewonnen.,


Zit er een soort levenshouding in de titel 'De helaasheid der dingen'?

,,Ja, dat is net wat ik aanklaag. Pluk de dag, zegt men. Ik heb geleefd bij mensen die niets anders deden. Ze plukten de dagen kaal. Was er een probleem, dan zeiden ze: helaas. Nooit eens wilden ze zien dat ze een hand hadden in het ongeluk dat hen overkwam. Als je nooit de mutualiteit of de huur betaalt, dan komen uiteindelijk de deurwaarders. Dat je m'en foutisme kan ik niet meer verdragen. Kijk, ik lijk wel een pastoor. Tot hier de wijze raad van nonkel Dimitri.,


Je schrijft confronterend over het vaderschap. In artikels over je bewerking van een tekst van Lorca voor de theaterproductie 'Yerma vraagt een toefeling' noem je jezelf een kinderhater.

,,Kinderen. Ik heb er nooit gewild en heb er een. Ik aanvaard dat en zal mijn best doen om er een gelukkig mens van te maken. Toch zeg ik: ik ben ongelooflijk slecht als vader. Die geboorte was echt verre van de gelukkigste dag van mijn leven. Als mijn dochter bij mij is, voelt het aan alsof ik vadertje zit te spelen. Ik heb het niet in mij. Ik zie haar niet vaak, ben de nonkel van mijn eigen kind. Ik denk dat ze dat ook voelt. Misschien kan zij even slecht mijn dochter zijn als ik haar vader.,


Denk je niet dat het mensen choqueert?

,,Zeker, het gaat om een taboe. Kindjes zijn heilig. Als ik zeg dat ik mijn dochter niet graag zie, dan is het alsof ik zeg dat ik haar haat. Graag zien, dat zeg ik enkel tegen mijn vrouw. Ik zie haar onwaarschijnlijk graag, maar wil geen kind van haar.

Neen, kinderen... In Lenteweelde heb ik twee jaar in hun lawijt gezeten. Schreeuwen, trekken aan poppen, vechten om de choco. Kinderen onder elkaar, dat is pure oorlog. Ik heb het schijt aan jullie, dacht ik toen. En dat is zo gebleven.,


Je stelt je zeer kwetsbaar op.

,,Ik heb het zelf ook graag als ik iets lees wat ik herken, en dat kan je alleen zo neerschrijven als je het zelf hebt meegemaakt. Mevrouw Verona is nog autobiografischer dan De helaasheid, en ik vind dat het mijn beste boek is. Ik ben op mijn gemak als ik op die manier schrijf, ik zit niet naar de sympathie van de lezer te vissen, wil geen effect opwekken. Ik vertel een verhaal over de liefde zoals ik die voor mijn vrouw voel, in een afgelegen huis op een heuvel, zoals wij ook wonen. Ik heb cynisme in mij, maar graag zien vind ik machtig. Ik smijt me erin. Er is al genoeg halfslachtig werk, in de liefde wil ik dat niet. Dat heeft me een plaats in de damesbladen opgeleverd. Blijkbaar zijn liefdesverhalen voor de wijvekes.,


Maar je kunt ook onhebbelijk zijn, dat schrijf je zelf.

,,Revanche, daar moet ik me voor behoeden, zeker nu ik een wapen heb dat mijn vijanden niet hebben: publiek. Vreemd genoeg voel ik dat niet voor mijn ouders. Ik heb begrip voor hen, ze zijn zelf ook niet goed opgevoed. Voor mijn moeder voel ik vooral medelijden. Bij mijn debuut in 1999 begon ze een proces tegen mij, omdat ze haar portret niet fraai vond. Toen zag ik haar voor het eerst sinds ze me had buitengezet.''


Je schrijft in 'De helaasheid der dingen': 'Later zal ik dat allemaal wel nuanceren, daar dienen laters voor.'

,,Ja, dat relativeren... Ik ben een softie aan het worden. Ik poneer minder grote stellingen dan vroeger. Ik denk dat het iets met tevredenheid te maken heeft. Schrijven doe ik nu over de liefde, zoals die van Verona. Ik zag hoe mijn moeder en mijn vader vogelden, hoorde over vrouwen zeggen hoeveel gaten ze hadden en dat je er zoveel mogelijk moest pakken. En dan nu dit zeer romantische verhaal. Ik ben een halfzacht gekookt eitje geworden, met het snot er nog aan.,


DSL, 09-03-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik vind de helaasheid der dingen een schitterend boek. Ikzelf lees niet graag maar toen we vorig jaar dit boek moesten lezen voor nederlands heb ik mezelf overtroffen. Dimitri is een schitterende schrijver. En als je het boek hebt gelezen dan zal je zeggen : " amaai wat heeft deze man meegemaakt!" dus kan je wel zeggen dat hij een levensles kan geven. ik raad iedereen aan om de helaasheid te lezen!

greetz,
sven

Over het boek hoor ik niets anders dan lovende commentaren, o.a. van Sven!
Het komt waarschijnlijk op het lijstje van de te lezen boeken voor Nederlands. Moest dit toch niet zo zijn, zal ik het zeker eens lezen!
Latere reacties over Verhulsts levensles volgen...