Onschuldig veroordeelden? Niet in België, natuurlijk


In Schotland kwamen in tien jaar tijd 25 gerechtelijke dwalingen naar boven. In Engeland en Wales gaat het tot nu toe om 320 zaken. In België staat de teller op 0,0. Zijn onze rechters dan onfeilbaar? Bwah, zegt Toon Musschoot , allicht komt dat omdat er bij ons geen instantie bestáát die mogelijke missers van het gerecht onderzoekt.


Gisteren was het dan zo ver. Het Antwerpse hof van beroep moest beslissen of Filip Meert al dan niet een nieuw proces zou krijgen. Meert, een zakenman die in 2001 veroordeeld werd voor btw-fraude, had immers de vorige minister van Justitie kunnen overtuigen dat er ernstige gronden waren om zijn zaak te herzien. Dus had de minister zeer uitzonderlijk zijn zogenoemd injunctierecht gebruikt om die nieuwe elementen te laten onderzoeken.

Dat onderzoek is er niet gekomen. ’t Is te zeggen: de feiten die Meert aanhaalde in zijn verzoek zijn wel eens gelezen door de rechters, maar echt gecontroleerd zijn ze niet. Zo had Meert een document bezorgd waaruit bleek dat de kroongetuige in zijn zaak simpelweg gelogen had. Maar de persoon die die verklaring had afgelegd, werd door de rechtbank of het parket niet gehoord of op de rooster gelegd, net zomin als de kroongetuige niet geconfronteerd werd met de nieuwe verklaring. De bewering dat verschillende getuigen in het proces werden bedreigd door zware criminelen en dus valse verklaringen aflegden werd niet onderzocht. En dus besloot het Antwerpse hof van beroep gisteren dat Filip Meert geen nieuw proces krijgt. Makkelijk is dat toch, zo recht spreken in het donker. Zaak gesloten, volgende!

De uitspraak verrast niet echt. Er zijn in ons land nu eenmaal heel weinig gevallen bekend van rechterlijke dwalingen. Dat komt niet omdat onze rechters feilloos zijn maar wel omdat er in België geen instanties bestaan die onderzoek voeren naar mogelijke missers van het gerecht. In het buitenland bestaan die instanties wel. In Nederland, Frankrijk, Engeland en Schotland bestaan telkens specifieke commissies die zich over afgesloten strafzaken kunnen buigen als er nieuwe feiten of argumenten opduiken. Met succes overigens: in Schotland kwamen er bijvoorbeeld in tien jaar tijd 25 rechterlijke dwalingen naar boven. Dat zijn er slechts 2,5 per jaar, maar dus wel 2,5 per jaar te veel. Het zal uw zoon, vader, broer of zus maar zijn die onschuldig opgesloten zit in de gevangenis. In Engeland & Wales heeft men tot op vandaag al in 320 zaken geconcludeerd dat er een rechterlijke dwaling in het spel was. Alleen in ons land lopen er geen onschuldige veroordeelden rond.


Zeven kleintjes maken één groot

Filip Meert blijft zijn onschuld staande houden. Ik ben nogal geneigd hem te geloven. Ik baseer me niet alleen op het dossier, maar ook op de ideeën van Malcolm Gladwell, de gevierde Brits-Jamaicaanse schrijver. Gladwell verkondigt in zijn boek Uitblinkers de theorie van de zeven opeenvolgende kleine fouten die elk op zich niet zo erg zijn, maar volgend op elkaar simpelweg desastreus blijken. Een vliegramp bijvoorbeeld is meestal niet het gevolg van één specifieke tegenslag, zoals een menselijke fout, of een motor die uitvalt. Wel van een aaneenschakeling van factoren zoals een vermoeide piloot, tijdsdruk, slecht weer, een mechanische storing en foute communicatie met de verkeerstoren.

Toegepast op de zaak van Filip Meert geeft dat de volgende zeven fouten:

1) Eind de jaren negentig doet Meert aangifte van een mogelijke btw-fraude door een van zijn leveranciers bij de Nationale Cel ter Controle van Carrousels (NCCC). Afgaande op de naam van dat orgaan lijkt dat de juiste instantie. Maar als kort nadien het Antwerps gerecht zelf een grootschalig onderzoek opent, blijken de speurders helemaal niet op de hoogte van Meerts aangifte. Sterker nog: de speurders beschouwen die aangifte als volledig irrelevant, zelfs al gebeurt ze bij de instantie die instaat voor de controle op btw-carrousels in ons land.

2) De Antwerpse speurders baseren hun onderzoek alleen op vermoedens en verklaringen van andere verdachten (die dus bedreigd worden door de werkelijke opdrachtgevers). Ze controleren de btw-aangiften van Meert niet en vragen zijn boekhouding niet op. Meert zelf wordt slechts twee keer ondervraagd en het feit dat hij zijn onschuld volhoudt is voor de speurders eerder een aanwijzing van zijn schuld dan omgekeerd.

3) Oké, denkt u, maar er bestaat in België toch zoiets als een onderzoeksrechter die waakt over het onderzoek? Klopt. Alleen is Meert nooit voor de onderzoeksrechter moeten verschijnen. Geen ondervraging, geen gesprek, geen telefoontje, geen mogelijkheid voor Meert om zijn kant van het verhaal te laten horen.

4) Het Openbaar Ministerie baseert zich vervolgens op een getuigenis van een louche figuur die vijf keer zijn versie van de feiten aanpast, zijn eigen boekhouding verbrandt en zelf fraude pleegt. Totaal ongeloofwaardig dus, maar geloofwaardig genoeg voor het parket om Meert voor de strafrechter te dagen.

5) Gelukkig zijn er nog echte rechters die zetelen in de correctionele rechtbank. Dat zijn toch geschoolde mensen die in alle onafhankelijkheid moeten oordelen over schuld of onschuld? Tja, dat onafhankelijke oordeel wordt wel moeilijk met 28 partijen in het beklaagdenbankje. Ongetwijfeld zal een groot deel van die 28 schuldig zijn geweest, ook al hielden velen van hen vol dat ze niets met de fraude te maken hadden. Probeer dan maar eens de rechter te overtuigen dat net jij diegene bent die echt onschuldig is.

6) Niet getreurd, er is nog zo iets als hoger beroep. Maar met een paar rechters die geen kaas gegeten hebben van fiscale zaken maak je geen schijn van een kans in een zaak van btw-fraude. Conclusie: Filip Meert wordt veroordeeld tot de maximumstraf, zijnde vijf jaar cel en de terugbetaling van 6 miljoen euro ‘ontdoken’ btw.

7) Om de ramp compleet te maken: de commissie die tijdens zijn verblijf in de gevangenis moet oordelen over zijn vervroegde vrijlating weigert dat keer op keer. Meert blijft immers beweren dat hij onschuldig is. Volgens de commissie heeft hij dan ook geen ‘schuldbesef’ en is de kans dat hij opnieuw dezelfde feiten zou plegen dus niet ondenkbaar.


Niet voor gevoelige lezers

Zeven opeenvolgende missers die tot een desastreuze uitkomst geleid hebben voor Meert en zijn familie. Je gelooft het pas als je de verschillende documenten gelezen hebt, al telt dat blijkbaar niet voor de rechters. Misschien moeten zij eens het boek De bloedkamer lezen dat Filip Meert samen met onderzoeksjournalist Wim Van den Eynde over zijn zaak heeft geschreven. Opgelet, het boek is niet geschikt voor gevoelige lezers die blindelings geloven in de wondere wereld van justitie.

De veroordeling van een onschuldige terugdraaien is onbegonnen werk in ons land, dat werd gisteren nog eens bewezen. Het zou anders kunnen zijn als er in ons land, net als in het buitenland, een orgaan zou bestaan dat zich kan buigen over afgesloten strafzaken. Kwestie van wat licht te kunnen werpen op twijfelachtige zaken, zodat rechters niet langer in het donker recht moeten spreken. Zo’n wetswijziging moet niet eens veel kosten. Het parlement zou de Hoge Raad voor Justitie de nodige bevoegdheid kunnen toekennen, met ondersteuning van enkele experts. Na het oordeel van het Antwerpse hof van beroep gisteren, weten die experten dan meteen welke zaak interessant zou kunnen zijn.

Toon Musschoot (Voormalig adviseur van ministers van Justitie Stefaan De Clerck en Jo Vandeurzen)


DS, 09-11-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB