Het belang van een spelletje ‘kiekeboe’


China heeft beter dan ons land begrepen hoe belangrijk kwaliteitsvolle kinderopvang is, schrijft Dorien Emmers.


In de debatten over kinderopvang staan de wantoestanden in kinderopvangcentra centraal. Begrijpelijk, maar daardoor verliezen we een ander aspect uit het oog: de rol van kinderopvang in armoedebestrijding. Daarvoor kunnen we leren uit de ervaringen van China.

Vorige week publiceerde de Chinese Nationale Gezondheidscommissie nieuwe richtlijnen voor kinderzorg tijdens de eerste duizend levensdagen. Daarin benadrukt ze dat de leef- en leeromgeving tijdens die vroege levensfase cruciaal is voor de ontwikkeling van kinderen, de nationale welvaart en de economische groei op de lange termijn. Ongelijke ontwikkelingskansen tijdens de vroege kindertijd vormen een bedreiging voor de uitbouw van een brede en goedopgeleide beroepsbevolking, die een land nodig heeft om uit te groeien tot een welvaartsstaat en een vooruitstrevende economie. De beslissing van de Chinese overheid om te investeren in de gezondheid en brainpower van jonge kinderen is een strategische keuze. België zou ook beter meer investeren in de ontwikkelingskansen van de allerjongsten.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat onze hersenen tijdens de vroege kinderjaren sneller ontwikkelen dan gedurende eender welke latere levensfase. De hersenen van een pasgeborene zijn gemiddeld vier keer kleiner dan de hersenen van een volwassene, ze verdubbelen in omvang tijdens het eerste levensjaar. De hersenen van een kind blijven groeien tot ze, als het drie jaar is, ongeveer 80procent van de omvang van een volwassen mensenbrein hebben. In die periode kunnen de hersenen tot een miljoen neurale verbindingen per seconde maken, maar daarbij hebben kinderen hulp nodig van hun verzorgers – hun ouders, grootouders of onthaalouders – die hun gezonde ontwikkeling en groei kunnen ondersteunen en prikkelen. Verbinding en interactie tussen jonge kindjes en hun verzorgers is cruciaal voor de cognitieve ontwikkeling tijdens de vroege kindertijd, voor betere prestaties op school en, op de lange termijn, voor verhoogde creativiteit en arbeidsproductiviteit.


Prikkels en interactie

Onderzoeksresultaten op het Chinese platteland tonen aan dat in achtergestelde regio’s minder dan de helft van de nul- tot driejarigen dagelijks betrokken worden in interactieve activiteiten, zoals een verhaaltje vertellen, een spelletje ‘kiekeboe,’ dansen of met blokken spelen. Mede daardoor heeft 45procent van de nul- tot driejarigen in die gebieden een ontwikkelingsachterstand, die zelden nog wordt ingehaald. Kwaliteitsvolle kinderzorg is meer dan de fles geven, luiers verversen en kindjes te slapen leggen. Een leef- en leeromgeving met voldoende prikkels en interactie is cruciaal.

Jonge kinderen uit afgelegen gebieden op het Chinese platteland krijgen vaak geen eerlijke kans in het Chinese onderwijssysteem of op de arbeidsmarkt. Sinds de invoering van de economische hervorming in 1978 is de sociale ongelijkheid in het land sterk toegenomen. De ongelijkheid tussen stad en platteland is verantwoordelijk voor 70procent van de totale inkomensongelijkheid. Doordat kinderen op het platteland zelden toegang hebben tot degelijke gezondheidszorg, kinderzorg of onderwijs, heeft de sociaaleconomische kloof tussen stad en platteland ook een weerslag op de ontwikkelings- en onderwijskansen van kinderen in rurale gebieden. Zo is het risico op een cognitieve ontwikkelingsachterstand tijdens de vroege kindertijd 30procent hoger voor kinderen op het platteland, terwijl hun kans om naar het hoger onderwijs te gaan 41procent lager ligt dan in steden. In de aangekondigde richtlijnen voor kinderzorg geeft de Chinese Gezondheidscommissie aan dat sociale ongelijkheid bij de wortel aangepakt moet worden – vanaf de kinderwieg, dus. Daartoe ontwikkelt China een breed opgezet actieplan.


Vallen en opstaan

Ook in België is er een sociale kloof in de toegang tot kwaliteitsvolle kinderzorg. De recente opeenstapeling van meldingen over wanpraktijken heeft de tekorten aan personeel, middelen en zorginspectie onder de aandacht gebracht. Aangezien Vlaamse kinderbegeleiders moeten instaan voor 8 tot 9 kindjes, is het voor hen moeilijk om naast gezonde voeding en propere luiers ook nog een miniwereld te scheppen vol avontuur, vallen en opstaan. Daarnaast vormt de sociale ongelijkheid in de toegang tot kinderopvang een onderbelicht probleem. Uit cijfers van de Oeso blijkt dat de 30 procent armste huishoudens maar half zo vaak gebruikmaakt van formele kinderopvang als de 30procent rijkste huishoudens. Een kinderopvangbeleid met visie streeft dus naar kwaliteitsvolle kinderopvang, die de uitsluiting van kansengroepen tegengaat.

China streeft een langetermijnvisie na om de ontwikkelingskansen van jonge kinderen te verbeteren. Ook in ons land hebben we nood aan een langetermijnvisie voor kinderzorg, die verder kijkt dan het terugdringen van risico’s op ongelukken of andere wantoestanden in crèches. De rol van kwaliteitsvolle zorg tijdens de vroege kindertijd voor de brainpower van toekomstige generaties wordt onderschat. Investeren in kinderopvang voor alle kinderen is investeren in de toekomst voor iedereen.


DS, 07-12-2022 (Dorien Emmers)