Poolse arbeiders / Hard werken voor zes euro


Poolse arbeiders zijn te goedkoop en worden uitgebuit, zeggen werknemers die hun baan verliezen. Maar tuinders in het Westland zweren bij de Polen. „Ik kan nu de concurrentie weer aan." In het kassengebied werken er naar schatting al 30000.


,,Een Pool komt naar Nederland om te werken, niet om zich zorgen te maken. Daarom regelen wij alles voor ze”, zegt Ronald Nagtegaal van Holland Contracting, een uitzendbureau voor Polen. „Zodra iemand piekert, daalt de arbeidsproductiviteit. En daar schiet niemand wat mee op.”

Holland Contracting laat inderdaad niets aan het toeval over. Het bedrijf selecteert de arbeidskrachten in hun kantoren in het Poolse Kluczbork, Gliwice en Opole. Elk weekend rijden bussen vol nieuwe krachten van Polen naar het Westland, 3500 hectare met kassen, ingeklemd tussen Rotterdam en Den Haag.

Eenmaal in het Westland regelt het uitzendbureau onderdak, zorgt het voor een werkplek en stelt het auto’s ter beschikking.

Het bedrijf opent voor elke nieuwe werknemer een bankrekening waarop het loon wordt gestort. Bij ziekte regelt Holland Contracting de medische zorg. En vooral nu, zo vlak voor Pasen, speelt religie een belangrijke rol. Dan worden de Polen op zondag naar katholieke diensten in Rotterdam gebracht.

Een strakke begeleiding, dat is de motor van het succes, vertelt Nagtegaal in hun Nederlandse vestiging in De Lier. Het gaat het bedrijf voor de wind. Dagelijks zet Holland Contracting vijfhonderd Polen aan het werk in de kassen. De tuinders vragen nog louter om Poolse krachten, zegt Nagtegaal. „Een Pool komt hier een paar maanden om veel geld te verdienen. Daarom werken ze zo hard. Alles gaat volgens de wet, en toch zijn we goedkoper dan een Turks uitzendbureau. Maar de echte winst zit in de hoge productiviteit. Daar plukken werkgevers pas echt de vruchten van.”

Holland Contracting werd vier jaar geleden opgericht in een tijd dat de honderden kassen vooral werden bevolkt door Turken en Marokkanen uit Den Haag. In alle vroegte vertrokken elke ochtend busjes vol arbeiders vanuit Transvaal en Schilderswijk naar ’de glazen stad’. Uitzendbureaus, gericht op de glastuinbouw, floreerden. Exacte cijfers zijn er niet, maar het zouden er op het hoogtepunt tweeduizend zijn geweest. Ze vormden jarenlang de motor waar het Westland op draaide. Velen namen het niet nauw met de Nederlandse regelgeving. Er werd op grote schaal gerommeld met de belasting, zwart werk en illegalen.

Die periode is definitief voorbij. Na de vele controles van de belastingdienst en de vreemdelingenpolitie hebben de meeste uitzendbureaus de deuren kunnen sluiten. Den Haag kent nog hooguit tweehonderd, voornamelijk Turkse, uitzendbureaus die werken voor tuinders uit het Westland.

Ook die haken één voor één af. De frustratie onder de eigenaren is groot. „De Oost-Europeanen nemen de overhand”, zegt Turgay Demir, manager bedrijfsvoering van het Turkse uitzendbureau Axxion. Ooit had Axxion, opgericht in 1999, 280 mensen in dienst. Nu nog enkele tientallen. Vóór het eind van het jaar moet Axxion nieuwe markten aanboren – zoals de metaalsector, zegt Demir.

Tegen de goedkope Polen kan niemand op, zegt hij. „Polen weten niets. Ze kennen hun rechten niet en worden uitgebuit. Ze krijgen geen cao, geen vakantiedagen, geen toeslagen, geen ziektegeld. Natuurlijk zijn ze dan goedkoper. En daarbij nemen ze genoegen met zes euro per uur. Daar hoef je bij onze Turkse arbeiders niet mee aan te komen.” „Die hebben hier een vrouw en kinderen. Zij willen minimaal acht euro per uur. Of tien. Anders zeggen ze: ’we gaan wel in de bijstand. Klussen we een beetje bij, hebben we ook 1400 euro in de maand.”

Een uitzendkracht via Axxion inhuren kost de tuinder 17,50 euro per uur. Demir: „Onze opdrachtgevers zeggen: ’Waarom zijn jullie zo duur?’ Maar wij kunnen niet anders. We moeten premies betalen, sociale lasten, reiskostenvergoeding. Anders houd ik zelf niets over.”

Zijn collega Said Erdogan deelt in de malaise. Ooit had Erdogan honderd Turken en Marokkanen in dienst. Hij laat een overvolle archieflade zien met personeelsdossiers uit 2004. De lade van 2005 is de helft leger. Op het bureau ligt het stapeltje dossiers van dit jaar. Acht uitzendkrachten heeft hij momenteel.

„Ik reken 17 euro per uur, terwijl een Pool 13 of 14 euro kost. Natuurlijk stapt de tuinder over op de Polen. Zij nemen genoegen met zes euro, eten één keer per dag en werken zich kapot. Na een paar maanden vertrekken ze met al het verdiende geld en komt er een verse ploeg Polen. Hoe kunnen wij daar tegenop? Dat is toch niet eerlijk? En de regering laat het allemaal maar gebeuren.”

Erdogan sluit naar waarschijnlijk volgende maand de tent. Hij wil een faillissement voorkomen. „Dan liever een uitkering”, vindt Erdogan. Of desnoods terug naar Turkije. „Ik moet minimaal twintig mensen in dienst hebben, maar er is geen vraag meer naar Turkse arbeiders. Zij zitten werkloos thuis. Zo slecht, zo slecht”, moppert hij. „Turken gaven hun geld tenminste nog uit. Polen nemen alles mee naar huis. En het zou beter gaan met de economie? Ik geloof er niets van!”

Sneu voor de Turkse uitzendbureaus, maar eigen schuld, vinden ze bij Holland Contracting. Nagtegaal: „Ze hebben zichzelf uit de markt geprijsd door jarenlang het loon van de uitzendkrachten op te bouwen. Dan word je te duur, simpel.”

Nu al werken er vele duizenden Polen in de kassen, nog voordat de grenzen voor werknemers uit nieuwe EU-landen volledig worden geopend. Dat gebeurt waarschijnlijk pas 1 januari, zei staatssecretaris Van Hoof (sociale zaken) deze week. Maar iedere Pool met een Duits paspoort kan nu al werken in de Schengen-landen. Veel Polen in vooral het westen van het land hebben gemengde voorouders en beschikken daardoor over twee paspoorten.

Bij de pot- en perkplantenkwekerij van Peter van der Plas werken momenteel dertig Polen. Van der Plas heeft kassen door heel het Westland. Zijn kwekerij is de afgelopen tien jaar verachtvoudigd, zegt hij. De lente zet eindelijk door, dus is het druk. Deze weken verlaten miljoenen viooltjes de kassen, naar Duitsland. Van der Plas zocht vier jaar geleden zelf naar ander personeel. Hij was het zat. De sfeer op de werkvloer was om te snijden en de arbeidsproductiviteit daalde naar een dieptepunt. „Hier werkten veel nationaliteiten. Turken, Marokkanen, Koerden. Dat zorgde voor spanningen. Het rendement daalde, ik verloor het van mijn concurrenten.” Van der Plas fungeerde daarnaast als een veredelde douanedienst, zegt hij zelf. „Ik heb dagenlang niets anders gedaan dan papier- en paspoortcontroles, gek werd ik ervan. Kwam er weer een groepje mannen die zich Turks noemden, bleken ze uit Bulgarije te komen. Maar ik zag het vaak al aan de boorden van hun overhemden. Ik heb er continu illegalen uitgeflikkerd.”

Voor Van der Plas ging het mis bij de tweede en vooral derde generatie Turken en Marokkanen. „Ik weet, ik mag niet generaliseren, maar over het algemeen ging de mentaliteit drastisch achteruit.” Jarenlang heeft het bedrijf geleund op de arbeiders uit Den Haag, totdat de Polen hun intrede deden in het gebied.

Collega’s waren positief over Poolse arbeidskrachten, waarna Van der Plas de gok waagde. „Kijk, geld speelt altijd een rol bij een onderneming. Maar productiviteit en werksfeer is eigenlijk nog belangrijker dan het salaris dat ik moet betalen. „Je wilt gewoon geen gezeik op de werkvloer. Papieren moeten allemaal in orde zijn, daar heb ik genoeg problemen mee gehad in het verleden.”

Het gevolg is nu dat er nog één Turk bij Van der Plas in dienst is: Burham Boztas, al vijftien jaar een vaste kracht. Hij zag zijn landgenoten één voor één ingeruild worden voor Poolse krachten. „Jammer natuurlijk, en vervelend voor ze. Als ik in Den Haag over de Hoefkade loop, zie ik ze allemaal zitten in de theehuizen. Werkloos.”


Trouw, 31-03-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB