Carl De Keyzer toont genadeloos in wat voor aartsgevaarlijke situatie AI ons nu al heeft gebracht


De veelgeprezen Magnumfotograaf Carl De Keyzer heeft een fotoboek gepubliceerd dat met fotograferen even weinig heeft te maken als het bekijken van internetporno met het bedrijven, o schat, van de liefde. Vandaar ook dat hij initieel met de gedachte dolde om een wikkel om het werk aan te brengen met daarop de woorden ‘This is not photography’. Zoiets, echter, vond hij naar eigen zeggen bij nader inzien “niet erg subtiel”, en kijk, nu krijgt hij haatmail.


Wat dat laatste betreft, kan ik slechts uit ervaring aanraden: “Geachte heer De Keyzer, beste Carl, er zit een knop op je pc, druk hem in en ga maar mee, de bloemen buiten zetten.”

Maar dat is nu juist het hele eieren eten, natuurlijk: Carl De Keyzer gáát die knop niet indrukken, je krijgt Carl De Keyzer met geen stokken bij die computer van hem vandaan, Carl De Keyzer blijkt immers zozeer aan het genoemde apparaat, zijn steun en toeverlaat, te zijn verslingerd dat hij in dat boek van hem geen foto’s toont die hij zelf, in zijn hoedanigheid van jager die gewapend met een lens is, bij elkaar geschoten heeft, maar wel – en uitsluitend – beelden die met behulp van AI vervaardigd zijn: vrijwel het enige klikken dat erbij aan te pas is gekomen, is het geklik van zijn muis.

De woede van zijn fans valt dan ook niet moeilijk te begrijpen. Het is de woede die de boodschapper van slecht, rampzalig nieuws nu eenmaal altijd, van oudsher, te beurt valt. De Keyzer drukt ons met de neus op de feiten, en god*sakkerju, doet ons dat even pijn, zeg. Het kwetst, ja, het komt loeihard aan, wat de voormalige topfotograaf ons eens te meer, en ditmaal schijnbaar definitief, ontegensprekelijk heeft onthuld. Het is geen pretje, zeg ik, wat wij, nu hij ze ruw voor ons heeft geopend, onder ogen dienen te zien. Jimmy Kets, tot nader order wél nog steeds een fotograaf, vatte het voorzichtig als volgt samen in De Standaard: “We zullen voortaan op onze hoede moeten zijn voor beelden.”

Dat is nog enorm zacht uitgedrukt, maar goed, Kets heeft het in elk geval uitstekend begrepen: niet langer is, te midden van het schuim der loze woorden, het beeld godlof nog een rots in de branding, o nee, aan die tijd is nu voor eeuwig een eind gekomen. Tot zover vroeger. Tot zover die specifieke periode in de geschiedenis van de mensheid waarin dikwijls genoeg een zin als “Je kunt zeggen wat je wilt, maar zijn daar beelden van?” viel op te vangen. Of een dialoog als: “Bewijs dat maar eens!” “Wel, toevallig heb ik een foto genomen …”

Beelden die een stelling illustreerden, beelden die informeerden, beelden die iets documenteerden? Ze komen nooit meer weerom. Pictures speak louder than words? Misschien, ja, als je ‘to speak’ mag vertalen als ‘lullen en liegen’.


Wie gelooft die beelden nog?

De consequenties van een en ander zijn naar valt te vrezen gigantisch, en kunnen bezwaarlijk worden overschat. In een wereld vol fakenieuws, waarin de waarheid zich al langer op losse schroeven bevond, dwingt Carl De Keyzer ons vandaag om aan te nemen dat zij puur illusie is, niets anders dan een willekeurig, uitermate bedrieglijk maaksel. Het hing al jaren in de lucht, akkoord, maar nu zijn alle knopen doorgehakt, nu is het, lijkt het, voor eens en altijd: een waarheid als een koe bestaat niet meer. De wei is leeg, de treinen razen ongezien voorbij.

De redenen voor achterdocht zijn ondertussen eindeloos, de argwaan van de burger grenst aan het totale cynisme. Zo zoetjesaan elkeen is ondertussen in de greep van het gevoel dat elke waarheid schijn is, en elke waarheidsclaim verdacht. Op zijn best komt het verkondigen van de waarheid neer op het uiten van een mening, en elke vorm van informatie die thans aangeboden wordt, heden ten dage, is alleen maar informatie over degene die haar door middel van woorden en beelden verstrekt.

Metterdag wanhopiger, radelozer en schriller klinken inmiddels de kreten die de media als koppen en titels gebruiken om te proberen de laatste naïevelingen, lezers en kijkers, te lokken. Hoe is het nu écht met het klimaat gesteld? Wat gebeurde er nu écht in Amsterdam? En aan het stadhuis van Gent? Wat betekent vrijheid van menings*uiting nu wérkelijk? Wie is er nu écht verantwoordelijk voor de afgang van Harris? Wat is er, kortom, nu écht waar?

Door er zonder schroom op te wijzen dat het in zijn nieuwe, ongemeen realistisch aandoende werk gaat om verzonnen beelden, die weliswaar niet als verzonnen kunnen worden herkend, brengt De Keyzer genadeloos aan het licht in wat voor onleefbare, aartsgevaarlijke situatie AI ons nu reeds, in zo’n vreselijk korte tijd, heeft gebracht.

Want een wereld zonder waarheid is een speelbal in de handen van de beste leugenaar.

Daar hoeft geen tekeningetje bij.


DS, 23-11-2024 (Christophe Vekeman)