Niet het schuldinzicht van Sven Pichal, maar het lot van de misbruikte kinderen primeert


De zaak-Sven Pichal draait rond het schuldinzicht van de dader, maar wat primeert, is het lot van de kinderen die zulke misselijkmakende praktijken moeten ondergaan, schrijft Tinneke Beeckman. Er gaat nog altijd te veel aandacht naar de daders en te weinig naar de slachtoffers, ook al zijn ze onbekend.


De onthullingen in de zaak-Sven Pichal zijn zo weerzinwekkend dat ik moeite heb om de zaak te volgen. Als ik een artikel lees, wil ik de bladzijde snel omslaan. Maar dan denk ik aan één misbruikt kind, en weet ik: de samen*leving moet het nog veel meer over kindermisbruik hebben. Over de slachtoffers; wie ze zijn, hoe ze geholpen kunnen worden. Wat ze precies meemaakten, zodat niemand de feiten kan trivialiseren of excuses durft te zoeken. Child Focus gaf deze week trouwens aan dat steeds meer kinderen slachtoffer worden.

De zaak-Pichal is nu in de media; er is een proces en dat gaat over de daders. In het publieke debat en in een juridische context worden morele termen vaak vermeden. Ze worden deels door psychologische en psychiatrische termen vervangen, die objectiever en afstandelijker klinken. Daders lijden aan een stoornis en hebben behandeling nodig, klinkt het. Wat vroeger kwaadaardig werd genoemd, wordt nu medisch behandeld.

Het kan best dat normen vervagen en grenzen opschuiven, onder meer door de beeldcultuur op het internet en door het gebruik van sociale media, zoals experts suggereren.

Maar het blijft belangrijk om het uitzonderlijke te benadrukken: dat sommige mensen ernaar verlangen om volstrekt weerloze kinderen te domineren. Over die specifieke conditie is weinig opheldering gekomen. De kwestie is belangrijk om goed in te schatten welk gevaar minderjarigen in allerlei contexten kunnen lopen. In de zaak-Pichal vermeldde de aanklager “verknipte fantasieën” die de beklaagde in chatgesprekken uitte; onder meer over minderjarigen vernederen, folteren, opsluiten in kooien, onderplassen en laten bloeden, over een Roemeens kind kopen om aan de eigen willekeur te onderwerpen.

Toch zal de rechter niet zozeer een oordeel moeten vellen over die ‘fantasieën’, maar vooral, concreter, over het verspreiden van beelden van lijdende, vernederde en gefolterde kinderen.

De rechter moet bij het bepalen van de strafmaat met allerlei zaken rekening houden: met de ernst van het misdrijf en de proportionaliteit van de straf, met de omstandigheden, met flauwe uitvluchten – “het zijn maar foto’s”; “er was een moeilijk moment in het leven” – en meer oprechte excuses, met manifeste schulderkenning en inzicht, met eventueel gevaar voor recidive en het noodzakelijke traject dat een dader moet volgen om dat te vermijden.

In veel zaken hoor je daders die zich als slachtoffer presenteren. In wezen is die omkering een voortzetting van de agressieve strategie waarmee daders hun wil aan anderen opleggen. Die manipulatie dient om het oordeel van de omstanders te verzachten, zodat die hun empathie en begrip op de beklaagden richten. Met die manipulatie proberen daders ook hun verantwoordelijkheid te ontlopen. En het lijkt ongelooflijk, maar soms verzinken ze echt in zelfmedelijden; ze bekommeren zich alleen om de pijn die ze zelf voelen. Ze zijn niet gewend in het beklaagdenbankje te zitten. Gewoonlijk kunnen ze de wereld naar hun hand zetten.

Pichal stelde zich gelukkig niet zo op. In de rechtszaal las hij een brief voor. Daarin erkende hij zijn schuld. Alles is zijn eigen fout, zei hij. Hij is de dader, niemand anders. Dat klopt. Hij is geen slachtoffer. Niet van drugs- of alcoholgebruik. Niet van media-aandacht. Hij koos zelf voor een mediacarrière. Hij gedroeg zich als een BV en hij vertelde vrijuit over zijn huwelijk, zijn pleegouderschap, zijn familie. Verder werd hij het uithangbord van de openbare omroep en het boegbeeld van de verdediging van holebirechten, van iemand die minderheden wilde beschermen. Iedereen kende hem. Natuurlijk trekt zijn rechtszaak extra aandacht.

De kloof tussen imago en realiteit is bij zedenzaken altijd stuitend. Die kloof verhoogt de maatschappelijke inzet van zo’n zaak bij een bekende persoon: iemand doet zich in de publieke ruimte voor als moreel verheven, maar is achter de schermen bij gruwelijke feiten betrokken.

In december volgt de uitspraak van de rechter. Pichals advocaten vroegen de rechter om hun cliënt niet opnieuw naar de gevangenis te sturen. Hun pleidooien komen in de media uitvoerig aan bod. Deze zaak draait rond de dader, maar wat primeert, zoals gezegd, is het lot van die kinderen. Al zijn ze niet aanwezig, ze bestaan écht. Child Focus stelde zich voor hen burgerlijke partij. De organisatie onderstreept dat die kinderen hun leven lang de gevolgen dragen; niet alleen van het geweld tijdens het maken van de beelden, maar ook door de verspreiding ervan. Als er in deze samenleving wat meer aandacht zou zijn voor slachtoffers, en wat minder voor de positie en de lotgevallen van daders, dan zou er ongetwijfeld meer ten goede kunnen veranderen.

Tinneke Beeckman is filosofe en schrijfster.


DS, 21-11-2024