‘Herhaal! Leerlingen zijn geen vrienden’


Opnieuw een ‘nota’ in mijn agenda. ‘Je schrijft vaak over beginnelingen. Wil je niet weten hoe je deze job na twintig jaar nog altijd met hart en ziel doet?’


In de cosy zithoek van de leraarskamer worden harde noten gekraakt. Een stagiair wiskunde krijgt feedback van zijn mentor. Punt 1 tot en met 20. En net als de stagiair begint te denken dat hij tegenover een Terminator in plaats van een Mentor zit, besluit die laatste: ‘Al bij al was dat een goede les.’ Stagiair flabbergasted. ‘Normaal gezien heb ik vijf of zes pagina’s commentaar,’ zegt Mentor, ‘nu maar twee.’

Vooraleer je scholieren kunt leren leren, moet je zelf eerst leren leren leren. Een stap die, mede door de krapte op de leerkrachtenmarkt, al eens te overhaast wordt gezet. ‘De inhoud van een les, de leerstof, is één zaak’, zegt Mentor. Een goede verstaander weet aan de pauze die valt dat het leermoment in de ‘andere zaak’ schuilt.

‘Een andere zaak is de vorm. Is je bordschema duidelijk? Laat je vraag een sluitend antwoord toe? Geen open vragen! Je moet gidsen, je instructies moeten klaar en duidelijk zijn.’

Mentor behoort tot het klassiekere kamp van het lerarenkorps. Onderschrijft de bevindingen van de Commissie Beter Onderwijs, aka de Commissie Brinckman. Ook hij meent dat leerkrachten met veel ervaring ontmoedigd raken ‘omdat ze het eigenaarschap van het lesgeven meer en meer kwijtraken’.

Mentor hamert op discipline en rechttoe rechtaan kennisoverdracht, duldt franjes noch krullen. En toch hoorde ik hem onlangs tijdens de klassenraad over de vijfdejaars menigmaal clementie bepleiten voor leerlingen met een moeilijke thuissituatie.

L., bijvoorbeeld, had een knalrood rapport. Ze moet thuis op haar broertjes passen, haar vader zit in het buitenland en moeder is van goede wil, maar krijgt het niet geregeld. Mentor: ‘Ik wil wel even aanstippen dat ze in de klas erg goed meewerkt. Als iemand iets niet begrijpt, schiet ze meteen te hulp.’

Maar dus, hoe houd je het twintig jaar uit? ‘Verkeerde vraag’, haalt Mentor een mentale rode stift boven. ‘Hoe maak je dat je deze job na twintig jaar nog altijd met hart en ziel doet?’ Ik neem pen en papier en noteer. Ten eerste: verwar tof zijn niet met goed. Het is de meest voorkomende beginnersfout. ‘Ze maken een powerpoint, ze doen een quizje of ze zoeken een tof filmpje op Youtube en denken dat hun eitje gebakken is.’

‘Broodje’, corrigeert de leerkracht Nederlands de leerkracht wiskunde. Maar de les was wel duidelijk voor iedereen in de leraarskamer. Iedereen hier is ooit wel in die val getrapt. Leerlingen bij de les houden doe je behalve met duidelijke instructies (Handschrift! Articulatie!) ook door alles niet één maar twee keer te herhalen. ‘En niet te veel flauwe mopjes maken om je populair te willen maken’, zegt Mentor.

Hij kan het niet genoeg herhalen, zegt hij: leerlingen zijn géén vrienden. ‘Ouders maken ook vaak die fout. Je moet niet de vriend van je kind willen zijn, je bent de gids.’

‘Ik zeg het vaak tegen leerlingen: “Als mens ben ik je gelijke”’, knikt Hanneke Peeters, leerkracht biologie. ‘Maar als leerkracht móét ik jullie meerdere zijn, dat is mijn verantwoordelijkheid. Dat moet je dan ook waarmaken. Je kunt van een leerling niet eisen wat je zelf niet kunt waarmaken. Ze rúíken het als je slecht voorbereid voor de klas staat. Respect vliegt dan de deur uit. Rumoer in de klas, leermoment om zeep.’

‘Empathie mag en moet,’ valt ook leerkracht economie Saphia Zenasni Mentor bij, ‘maar het mag je professionele oordeel niet in de weg zitten. Ik laat mij al eens meeslepen. Het gevaar is dat je door goed te willen doen, juist onrechtvaardig wordt bij deliberaties in de klassenraad. Je neemt het dan soms iets feller op voor een leerling dan pedagogisch juist is.’

‘We mogen niet in de val trappen leerlingen te snel van leerdoelen vrij te stellen’, citeert Mentor pagina 104 van het Rapport van de Commissie Brinckman. ‘In mensentaal: je zou geneigd kunnen zijn om de lat wat lager te leggen uit sympathie.’

Mentor heeft nog een laatste puntje, maar de bel sommeert hem. ‘Ik kom er later op terug’, beent hij de leraarskamer uit. Waarna hij nog even op zijn stappen terugkeert: ‘Als je in een klas zegt dat je er later op terugkomt, moet je dat ook doen. Want laat ze los en je bent ze kwijt.’


DS, 11-03-2023 (Filip Rogiers)