Haal misbruik uit het verborgene

Karel Verhoeven


Een universiteit is geen rechtbank, reageerde rector Caroline Pauwels (VUB) toen ze vorige week probeerde te verklaren waarom klachten van minstens twintig vrouwen nodig waren voor ze een prof kon ontslaan wegens grensoverschrijdend gedrag. Toch zijn er parallellen. Qua omgang met slachtoffers bevinden de Vlaamse universiteiten zich waar justitie vastzat voor de zaak-Dutroux. We spreken over 25 jaar geleden. Een immobiel apparaat raakt verstrikt in zijn eigen kluwen van procedures en vermaalt daardoor de slachtoffers.

Het machtsonevenwicht stuit tegen de borst. Aan de UGent blijkt een tuchtprocedure na twee jaar nog altijd niet rond. De studente die de klacht indiende, sprak intussen met twaalf personen en wat ze te horen kreeg, dat ‘een gepaste straf’ was uitgesproken, bleek niet juist. Aan de VUB moesten slachtoffers tot drie keer toe alle bewijsstukken verzamelen. Verschillende organen lopen elkaar voor de voeten. Alle meldpunten worstelen, vooral met de vele anonieme klachten.

We hebben belangrijke stappen gezet, maar onvoldoende, zeggen de rectoren en ze buigen het hoofd met spijt. Die zachte inschatting is deel van het syndroom. De tijdgeest is allang gekanteld. Dat het nog altijd niet lukt om misbruik kordaat te beteugelen, komt omdat het apparaat van de universiteiten zelf blijft tegenwringen.

In weinig werelden zijn de machtsverhoudingen zo cru. Niet toevallig bezetten vooral mannen de machtsposities. De afhankelijkheid is intellectueel en persoonlijk. In alle stadia, van student over onderzoeker tot docent, telkens beslist een meester over de waarde van de leerling. Dat die macht soms misbruikt wordt, is onvermijdelijk. Een meldpunt is maar een schraal antwoord. Zoveel macht moet tegengewicht krijgen.

Een cultuuromslag is nodig. Die begint bij een helder idee over welk type ondersteunend leiderschap de universiteit eist van haar professoren. Dat is ook broodnodig om te vermijden dat docenten zich opgejaagd wild gaan voelen, dat de angst regeert voor anonieme klachten die ten onrechte reputaties en carrières zouden verwoesten, dus dat de slinger zou doorslaan. Zwijgen, dadingen sluiten, sancties achter gesloten deuren houden, het wekt die angst net in de hand. Het duwt de jonge vrouwen, en soms jongemannen, die misbruik willen aankaarten of aanklagen, in het verborgene. De katholieke kerk, nog zo’n mannenbastion, weet daar alles over. Justitie is anders met slachtoffers beginnen om te gaan toen die formele rechten kregen. Als remedie tegen machteloosheid zou dat voor universiteiten een goed begin zijn.


DS, 04-02-2022 (Karel Verhoeven)