H&M en Nike balanceren op slappe koord in China


De kledinggiganten H&M en Nike zijn in China het mikpunt van forse kritiek geworden nadat ze zich ‘bezorgd’ hadden getoond over de situatie van de mensenrechten in de Oeigoerse werkkampen.


H&M is in een controverse verzeild in China. Officieel laat de kledingketen weten dat ze geen politieke standpunten inneemt. Nicolas Asfouri/afp

De populaire Chinese acteur Wang Yibo maakte gisteren bekend dat hij zijn sponsordeals met Nike per direct had opgezegd. ‘Ik zal niet toestaan dat iemand de naam van China besmeurt’, schreef zijn agentschap op Weibo, het Chinese Twitter. Een filmpje van een andere Weibo-gebruiker, waarin te zien is hoe hij een paar Nike-schoenen in brand steekt, kreeg dan weer duizenden likes.

De kritiek op Nike komt er daags nadat Weibo-gebruikers op een ongedateerde verklaring waren gestoten waarin het sportmerk zegt ‘bezorgd’ te zijn over de vele berichten over strafkampen in de westelijke provincie Xinjiang. In die strafkampen zouden Oeigoeren dwangarbeid verrichten en vrouwelijke gevangenen systematisch misbruikt en gemarteld worden. ‘We willen benadrukken dat wij geen producten uit die regio gebruiken’, leest het statement van Nike. ‘Onze leveranciers hebben bevestigd dat ze evenmin textiel gebruiken dat daar vandaan komt.’


Beurskoers zakt onderuit

De afgelopen jaren werd van grote merken als Volkswagen en Zara vaker gezegd dat zij mee profiteren van die Oeigoerse dwangarbeid. Met het statement distantieert Nike zich van hen. Ze zijn niet de enigen die daarvoor kritiek krijgen. Nadat Chinese staatsmedia er woensdag de aandacht op hadden gevestigd dat de Zweedse kledingketen H&M vorig jaar al hetzelfde had gedaan als Nike gisteren, werd de koopwaar van H&M prompt verwijderd van het platform Taobao, onderdeel van de internetwinkel Alibaba.

Op Weibo keerden andere gebruikers zich tegen Adidas en het Japanse Fast Retailing, omdat die zich een tijd geleden hebben aangesloten bij het ‘Better Cotton Initiative’. Dat is een groepering van bedrijven die katoen uit Xinjiang weren. Hun oproep tot een boycot deed zelfs de beurskoersen van Adidas, Nike en H&M onderuitzakken.


Proactief handelen

‘Het toont hoe buitenlandse bedrijven die zakendoen in China, geprangd zitten tussen wal en schip. Geven ze kritiek op China, dan krijgen ze het daar moeilijk. Geven ze toe aan de wensen van Peking, dan zullen ze kritiek krijgen in het Westen’, zegt Hans Diels van Etion, een ondernemersplatform dat werkt rond ethisch ondernemen. ‘Het is balanceren op een slappe koord.’

Waar het Westen zijn belangen eerder probeert af te dwingen met officiële sancties, neemt China volgens Diels eerder zijn toevlucht tot ‘strategische acties’ die via de sociale of staatsmedia worden aangestuurd. ‘China kan die druk uitoefenen omdat het voor die westerse bedrijven zo’n grote afzetmarkt is. Onder president Xi Jinping en diens voorganger Hu Jintao is het daarin veel actiever geworden, vooral als mensenrechten of Hongkong en Taiwan ter sprake komen.’

‘Eind 2019 tweette de manager van de Amerikaanse basketbalploeg Houston Rockets dat hij de protesten in Hongkong steunde, waarop Chinese staatsmedia zeiden dat ze nooit nog wedstrijden van zijn ploeg wilden uitzenden. Zo voert Peking druk uit: niet via officiële sancties, maar via een omweg.’

Diels zegt dat bedrijven die in China investeren, daarom proactief moeten nadenken over hun activiteiten. ‘Wie naar China trekt, moet van tevoren in kaart brengen welke mogelijke risico’s er zijn, en zich daarop voorbereiden. Die rapporten over strafkampen met Oeigoeren zijn bijvoorbeeld niet nieuw. Hadden Nike en H&M er eerder over nagedacht of ze daarbij betrokken waren en actie ondernomen voor alle controverse, dan hadden ze de situatie kunnen vermijden waarin ze verzeild zijn geraakt.’

Toch roept Anti-Slavery International bedrijven als Nike en H&M op niet te zwichten voor Peking. ‘Hoeveel druk er ook wordt uitgeoefend, bedrijven mogen hun verantwoordelijkheid in mensenrechten niet verzaken’, zegt de ngo aan Reuters. Het vroeg ook Adidas en Nike gisteren om een reactie, maar de bedrijven wensen niet in te gaan op de controverse. H&M meldt dat het ‘geen politieke standpunten inneemt’.


DS, 26-03-2021 (Pieter Van Maele)