Financiële crisis hakte in op gezondheid Belg


De Amerikaanse senator en presidentskandidaat Robert Kennedy wist het al in 1968: ‘Het bruto binnenlands product (bbp) meet alles, behalve wat het leven de moeite waard maakt.’ Het bbp mag dan een nuttige indicator zijn voor economische groei van een land, het zegt amper iets over de gezondheid van zijn inwoners, over de werkomstandigheden of de staat van het milieu.


Daarom publiceren het Federaal Planbureau en het Instituut voor de Nationale Rekeningen, op vraag van de regering, sinds 2016 ieder jaar een rapport met ‘aanvullende indicatoren naast het bbp’, die de levenskwaliteit, menselijke ontwikkeling, sociale vooruitgang en duurzaamheid van de Belgische economie in kaart brengen. Gisteren werd het nieuwste rapport gepubliceerd, waarbij 67 indicatoren onder de loep werden genomen die passen in de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties. Drie opvallende vaststellingen uit het rapport.


1. Nog niet hersteld van crisis

Het gemiddelde welzijn in België ligt vandaag nog steeds lager dan voor de financiële crisis de wereldeconomie vanaf 2008 naar de afgrond dreef. Om het welzijn te meten, kijkt het Planbureau naar de gezondheid en levensstandaard van Belgen, maar ook naar de samenleving, werk en opleiding.

Zo is de gezondheidstoestand van de Belgen verslechterd tegenover 2008, het jaar waarin de crisis in alle hevigheid losbarstte. Meer mensen hebben last van pijn en hinder en leven met angst en/of depressie. De negatieve impact van de crisis op de mentale gezondheid werd al in verschillende andere studies aangetoond, en heeft langer gewogen dan sommige economische indicatoren, zoals het bbp, doen uitschijnen, merkt het Planbureau op.

Ook het aantal langdurig arbeidsongeschikten piekt na een jarenlange stijging. Daartegenover staat dat het welzijn van de Belg sinds 2015 gestaag uit het dal klimt. Er zijn minder mensen werkloos, er lijden minder armen door ernstige materiële ontbering en er zijn minder jongeren die vroegtijdig de schoolbanken verlaten. Dat compenseert slechts deels de achteruitgang van de gezondheidstoestand.


2. Ouderen doen beter dan jongeren

Het algemeen welzijn verhult dat er soms grote verschillen zijn tussen Belgen. Zo zijn de 65-plussers de enige leeftijdsgroep waarvan het welzijn wél fors is verbeterd sinds de crisis. De levensverwachting nam ook verder toe, tot 81,6 jaar in 2017. Ook het aantal gezonde levensjaren nam toe, zij het minder snel. De jongeren (16 tot 24 jaar) zagen hun welzijn sinds 2008 hoofdzakelijk dalen.

Geld helpt. De 20 procent rijkste Belgen noteren ook het hoogste welzijnsniveau – hoewel de verschillen klein zijn. Van de 20 procent armste Belgen daarentegen, hadden in 2018 meer dan acht op de tien kans op armoede of sociale uitsluiting. Het armoederisico schommelde in België jarenlang rond de 15 procent, maar steeg de laatste jaren tot 16,4 procent in 2018 – de hoogst vastgestelde waarde sinds 2004. Tussen 2003 en 2018 is het aantal leefloners in België bijna verdubbeld.


3. Aftakelend milieu bedreigt welzijn

Het is de eerste keer dat het Planbureau projecties maakt van het toekomstig welzijn. België zal alleen duurzaam ontwikkelen als ook de volgende generaties de capaciteit hebben om hun eigen behoeften te vervullen, schrijven de onderzoekers. Maar terwijl het economische en menselijke kapitaal in België groeit – er zijn onder andere meer productiemiddelen, infrastructuur en hogeropgeleiden – wordt het welzijn van de toekomstige Belgen bedreigd doordat het milieu steeds meer uitgeput raakt.

Sinds 1992 gaan alle gemeten milieu-indicatoren – luchtkwaliteit, water-, bodem- en biodiversiteit – achteruit, merkt het Planbureau op. Zo blijft de mondiale CO2-uitstoot stijgen, ondanks de daling in België. We bouwen het land steeds voller en mede daardoor daalt de biodiversiteit. Dat laatste meet het Planbureau aan de forse daling van het aantal weidevogels.

Hoewel er alleen in Duitsland relatief meer nitraat in het grondwater zit dan hier, is het herstel van de waterkwaliteit na 2008 een lichtpuntje. Ook de uitstoot van stikstofoxiden daalt, doordat wagens minder vervuilend werden.


DS, 06-02-2020 (Korneel Delbeke)