Je kunt het best, leven zonder sociale media


Vertrouwen: ze zeggen dat het te voet komt en te paard gaat. Volgens mij werkt het net zo goed andersom. Hebben mensen plotseling vertrouwen in een club, dan kun je nog zo hard aantonen dat die club de democratie verstikt en de planeet bedreigt, maar dan tast je het publieksvertrouwen met geen mogelijkheid meer aan. ‘Nounou, zo’n vaart zal het toch niet lopen?’


De uitvinders van het internet zijn in galop gevolgd toen ze kwamen aanstormen. Maar nu ze terugdeinzen, volgt de rest ze vreemd genoeg niet. Dat verschijnsel fascineert me al lange tijd mateloos. Te paard heeft iedereen de vondsten van de pioniers in huis gehaald, hun hardware, hun software, hun apps en hun links. Maar nu de voorhoede geschrokken wegvlucht van de eigen diensten en vondsten, komt het gevolg nauwelijks in beweging.

Willekeurig enkele voorbeelden. Eerst in verband met Facebook. Bij Facebook vertrokken dit jaar Steve Wozniak en Jan Koum: de een als gebruiker, de ander als bestuurder. In april beëindigde Apple-oprichter Wozniak zijn account. Hij was geschokt door de nonchalante manier waarop Facebook en andere internetbedrijven omgaan met data. Vooral de omvang van de dataverzameling en de commerciële belangen baarden hem zorgen. ‘Ik denk niet dat mensen zo behandeld willen worden’, schreef hij aan USA Today. ‘Advertenties en spam zijn tegenwoordig slechte zaken en er is geen enkele controle over.’

Jan Koum, oprichter van Whatsapp, vertrok als bestuurder van Facebook zelf. Uit verzet tegen commercie, gebrekkige versleuteling en dataverzamelwoede. Dat was allemaal in april van dit jaar, toen opwinding losbarstte over de rol van Facebook bij de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen. In diezelfde maand verscheen in Silicon Valley Business Journal een interview met internetpionier Paul Vixie. ‘Niet een wereld waarvoor ik me zou hebben aangemeld’, luidde de kop.

Computerwetenschapper Vixie keek geschrokken om. ‘Als je in 1990 naar me toe was gekomen, en je had gezegd: “Jeetje, Paul, je helpt het Domain Name System te bouwen en het internet. Je bent een pionier. Wat wil je dat het wordt?” Dan had ik nooit gezegd dat het dit moest worden. Ik zou hebben gezegd dat ik meer vrijheid wilde. In plaats daarvan hebben we nu vectoren voor buitenlandse veiligheidsdiensten om onze verkiezingen aan te vallen.’

Nog voor deze opwinding van april deinsden allerlei andere insiders openlijk terug. Sean Parker, oprichter van Napster en de eerste president van Facebook, noemde zichzelf een gewetensbezwaarde, een conscientious objector. Voormalig vicepresident Chamath Palihapitiya erkende tijdens een praatje aan Stanford Graduate School of Business schuld, tremendous guilt, en adviseerde het publiek de sociale media te verlaten. De bedenker van de ‘like’-knop, Justin Rosenstein, beperkte zijn toegang tot de sociale media. Overal liepen betrokkenen weg van hun creatie. Maar overal zitten politie, gemeentes, serieuze media en ziekenhuizen nog steeds volop op Facebook. Ze liken er vrolijk op los.

‘Je moet geen samenleving hebben waarin twee mensen alleen maar met elkaar kunnen communiceren als het wordt gefinancierd door een derde persoon die erop uit is hen te manipuleren’, zegt pionier Jaron Lanier in een Ted Talk. Je moet, zou ik willen zeggen tegen media en politie, je contacten niet onderhouden via een commercieel platform, dat prikkels hanteert voor de verspreiding van leugens en desinformatie.

En Facebook is slechts een voorbeeld. Het bezwaar geldt voor de gehele financieringsstructuur van de nieuwe wereld. In de jaren negentig is het de grote fout geweest, zegt Lanier, tegelijkertijd alles gratis te willen maken en ondernemerschap te willen bevorderen. Hoe werkt ondernemerschap als alles gratis is? Door behavior modification: beïnvloeding van gedrag. Vandaar dat we nu onze samenlevingen besturen via systemen die er een commercieel belang bij hebben mensen voor hun karretje te spannen. ‘Ik denk niet dat we als soort kunnen overleven als we dit niet fixen’, zegt Lanier.

Maar hoe fix je dat dan, zeggen de gebruikers, met hun hakken in het zand. O, dat is vrij simpel. Door gewoon weer te gaan betalen voor diensten. Ga van sociale netwerken af. Hef je Facebook-account op. Je gaat er niet dood van. Je gaat niet failliet. Je kunt het best, leven zonder Linkedin. Betaal voor nieuws. Bid voor een betaalde of publieke zoekmachine. Luister naar de politieke argumenten van degenen die waarschuwen tegen de eigen instrumenten.

Je kunt je druk maken over Trump, maar de president van de VS is slechts een symptoom. Trump is wat je krijgt als je vrijheid en waarheid op het internet niet belangrijk vindt.


DS, 08-08-2018 (Maxim Februari)