Deze gigabatterij moet de Duitse kolen- en gascentrales gaan verslaan

Er is wat geks aan de hand in het noorden van Duitsland, het land van de groene ‘Energiewende’. Het staat er bomvol met windmolens, tussen de glooiende akkers en koolzaadvelden, maar die staan nogal eens te niksen.

Hun wieken hangen stil. En dat nou precies op momenten dat het lekker waait. Nee, ze zijn niet stuk. Maar al zouden ze draaien, dan past hun stroom niet in het energienet. Want vervuilende gas- en kolencentrales eisen hun plekje op. Die zijn log, die kunnen niet zomaar uit.

Nog een punt: de stroomvraag zit vooral in Zuid-Duitsland, waar de industrie zit. De windmolens staan vooral bovenin. Bij goede wind ontstaat er stroomfile in het noorden, de turbines gaan uit.
“Daar kan deze batterij wat aan veranderen”, zegt technicus Mark van Zwieten. Hij is van energiebedrijf Eneco, dat deze grootste batterij van Europa hier in Jardelund bouwde, samen met het Japanse Mitsubishi. Van Zwieten staat naast de lange, witte loods. Een saai gebouw om te zien, maar binnenin zit het vol spannende techniek. ‘High voltage’, zeggen de bordjes, waar je ook kijkt. De loods staat vol met opgestapelde accu’s, rijen dik. Tienduizend batterijen totaal, elk weegt 50 kilo. Ze vormen 45 megawatt stroomvermogen. Even voor het idee: een batterij heeft iets meer opslag dan een elektrische grootste Tesla-auto. Samen kunnen ze stroom opslaan om kort een dorp van 4500 huizen te voorzien.
Om de batterij heen staan windmolens, een stuk of twintig, in handen van lokale eigenaren. Eneco gaat afspraken met ze maken. De batterij-eigenaar wil in de administratie een vaste plek reserveren om de windstroom op te slaan, op de momenten van piekproductie. “Dan gaat die elektriciteit niet meer verloren”, zegt Van Zwieten. Die batterij mag dan groot zijn, hij zit wel zo vol. Hij kan een half uur de energie van twintig windmolens opvangen die op vol vermogen met hun wieken zwaaien. Toch is de groene energiewinst stukken groter. Door nét de overproductie op te vangen, hoeft de eigenaar zijn windmolens niet van tevoren uit te zetten, om ze uren later weer op te starten.
Het opvangen van overschot aan windenergie, wat anders verloren zou gaan, dat is milieuwinst van de batterij. Maar goed, vuile kolen- en gascentrales gaan daar nog niet minder van draaien. Als je het zuur bekijkt, kun je zelfs zeggen: de batterij zuigt windenergie van het stroomnet, waardoor vuile energie ruimte houdt. Maar er is meer.
Stabiel stroomnet
Misschien nóg wel belangrijker dan het opvangen van windenergie is het sturen met energie, zegt Eneco. Dat kan de batterij, EnspireMe gedoopt, doen in opdracht van de Nederlands-Duitse energienetbeheerder Tennet. Dat is de klant van de batterij, een stroominvoerstation om de hoek. Tennet moet zorgen dat het stroomnet stabiel blijft, zodra er een dip of overbelasting is. Door de toename van wind- en zonnestroom, die snel kunnen veranderen, moet de stroomnetbeheerder als een dolle kunnen bijsturen. Bij weinig zon en wind moet er snel wat extra energie in de kabels komen. Of andersom: soms moet Tennet wat stroom van het net wegsluizen. Dat moet razendsnel, de hele dag door.
“Batterijen zoals deze kunnen daarbij helpen”, zegt Maarten Abbenhuis van Tennet. “Consumenten gaan zelf thuis stroom produceren. Er komen overal zonneparken en windmolens bij.” De flexibele batterij, die energie kan opzuigen en uitspuwen, lijkt ideaal om het netwerk stabiel te houden. De accu’s zitten standaard halfvol stroom. Zo kunnen ze altijd stroom opnemen óf afgeven. Eneco en Mitsubishi denken met hun giga-accu hofleverancier te worden van het regelvermogen waar Tennet om staat te springen, zodat de spanning netjes op 50 hertz blijft. De batterij gaat concurreren met grote energiecentrales. Die willen ook wel bijverdienen door regelvermogen te verkopen aan Tennet. Stel: er komt tien minuten een wolk voor de zon. De vraag is dan: wie kan de wegvallende zonne-energie dan aanvullen? Tegen betaling.
De batterij is zó snel, met levering binnen milliseconden, dat hij de vuile energiecentrales lijkt te verslaan. Tennet ziet een ‘vruchtbare samenwerking’ voor zich, waarbij de batterij verschillende energiespanning gaat leveren. Die stroomhandel moet nogal wat geld gaan opleveren. De kosten van 30 miljoen euro kunnen in zes tot tien jaar terugverdiend zijn, zegt Eneco. De batterij gaat tien tot vijftien jaar mee. Vanzelf leeglopen, zoals een ‘penlite’ die thuis in de la ligt, dat doet hij nauwelijks. Maar door het vele op- en ontladen gaat de kwaliteit sluipenderwijs achteruit. De exploitanten hebben zwart op wit gezet dat ze de accu’s netjes opruimen, als de batterij definitief op is. Voorlopig heeft de batterij nog vele duizenden oplaadbeurten voor de boeg. Opladen gebeurt alleen als stroom in de handel spotgoedkoop is, zegt Eneco.
De batterij is nog uniek in zijn soort. Er zijn hier en daar al wel accu’s met dezelfde plannen. In Vlissingen staat er bijvoorbeeld een die wel vijf keer zo klein (10 megawatt) is. Verder zijn er in Japan, de Verenigde Staten en Australië ook batterijprojecten. Allemaal met hetzelfde doel als die in Jardelund: schone zonne- en windstroom bewaren én sturen voor een stabiel stroomnet. Het zijn vaak nog proeven, die moeten bewijzen of het slim is om grote batterijen te bouwen. Neem het eilandje Pampus, bij Amsterdam. Daar zijn verouderde accu’s van elektrische wagens bij elkaar gezet. Samen kunnen die nog prima groene energie bufferen, is de hoop.
Hoe enthousiast Eneco ook over de Duitse megabatterij is, het bedrijf betwijfelt of er veel van komen. De techniek is nog duur en toch een beetje experimenteel. “Ondertussen komen er steeds meer kleine batterijen bij”, zegt Hugo Buis van Eneco. In Duitsland zijn er 15.000 van. Een deel van de mensen die zonnepanelen kopen, nemen er gelijk een accu bij. Zo kunnen ze, als de zon flink schijnt, energie bewaren voor eigen gebruik. De accu van een elektrische auto is feitelijk ook een thuisbatterij, als je hem in het stopcontact stopt.
In Nederland zijn kleine (thuis)batterijen nog nauwelijks te vinden, maar de thuisbatterij kan na 2020 ook populair worden, door nieuwe energieregels. Wat koplopers zijn er thuis al mee bezig, die zien het vooral als technisch speeltje. Toch zien boeren met grote stallen vol zonnepanelen al wel serieuze kansen in opslag, om op het erf zelfvoorzienend te worden.
Verder bouwt Nuon ook batterijblokken, onder de eigen windmolens. Een batterij voor de buurt, dat kan ook. Energiebedrijven, die ook thuis- en buurtaccu’s verkopen, willen eerst afwachten hoe snel die markt voor kleine accu’s groeit, voordat ze zelf overal joekels gaan neerzetten.
Zorgen over lithium
De megabatterij in Duitsland werkt met de techniek lithium-ion. Daar zit de stof lithium in, als belangrijkste energiedrager. Dat geldt voor haast alle batterijen, ook in elektrische auto’s. Echte alternatieven voor lithium zijn er niet. Experts studeren andere materialen voor opslag, maar dat is vaak toekomstmuziek. Nu er steeds meer accu’s bijkomen, moet grondstofwinning wel verantwoord gebeuren, waarschuwt Kirsten Hund, mijnbouwspecialist van de Wereldbank. Allereerst moeten de arbeid eerlijk en veilig zijn, ook bij mijnbouw van alle metalen, zoals koper, die in een batterij gaan. “Bij lithiumwinning moet je erg oppassen dat dit het landschap niet schaadt, bij de steeds massalere winning in Zuid-Amerika.” Vooral in Chili, Bolivia en Argentinië halen bedrijven veel lithium uit de grond. Een van de grootste zorgen over de winning van lithium is dat het toch al droge landschap erdoor uitgeput raakt. Bij winning is veel pompwater nodig, en energie voor mijnbouwmachines. Hund: “Die energie moet van lokale windmolens en zonnecentrales komen, en niet meer van olie of kolen”. Op die manier lijden mijnbouwlanden minimaal onder de bouw van extra batterijen, vooral in Europa en Azië. “Verder moeten we nu al bedenken: hoe we accu’s gaan recyclen? Anders komt er op termijn een groot milieuprobleem bij.” Hergebruik van batterijen kan, maar daar zijn pas enkele jonge bedrijven mee bezig.

Datum: 13/05/2018
Bron: Trouw.nl https://www.trouw.nl/groen/deze-gig...slaan~a45c54b4/

Mijn mening: Ik heb momenteel nog een beetje een dubbel gevoel tegenover deze oplossing naar groene energie. Zowel op korte als op lange termijn beloven deze batterijen nog niet heel veel goed. We hebben nog niet voldoende kennis om deze hoeveelheid lithium, aanwezig in de batterijen, op een milieuvriendelijke manier te recycleren. Wat wil zeggen dat op lange termijn wij ons milieuprobleem gewoon verschuiven. En dit maakt dat we in de nabije toekomst niet massaal kunnen overschakelen naar de groene energie. Zolang er geen milieuvriendelijke manier wordt gevonden om deze batterijen te recycleren, zie ik dit idee niet met succes van de grond gaan.